Salesch alv

Ord Wikipedia
Salesch alv
Salesch alv
Classificaziun
Urden Malpighiales
Famiglia Salicaceae
Gener Saleschs (Salix)
Num scientific
Salix alba
(L.)
Habitus
Feglia
Minas (masculinas)
Scorsa

Il salesch alv (Salix alba) è ina planta entaifer il gener dals saleschs (Salix) ch’appartegnan a la famiglia dals Salicaceae. Tar il salesch alv sa tracti d’ina da las paucas spezias da saleschs che na sa sviluppan betg en furma da chaglia, mabain creschan ad aut cun in bist principal.

Cumparsa[modifitgar | modifitgar il code]

Il salesch alv po cuntanscher sco planta da feglia in’autezza da fin a 35 meters; be excepziunalmain crescha ella en furma da chaglia. Ins ha chattà saleschs alvs d’ina vegliadetgna da ca. 200 onns. Tar plantas pli giuvnas è la tschima da furma conica; plantas pli veglias han ina curuna senza furma.

Il bist cuntanscha in diameter da fin ad 1 meter; tar plantas pli veglias è quel surtratg cun ina scorsa da colur grischenta e rubagliada profundamain. Uschiglio è la scorsa da colur grisch stgira e surtratga cun strivlas ladas, ordinadas a moda fitg spessa. Las sromaziuns stattan mintgamai en in angul giz. Romins giuvens èn da colur melna fin brin (cotschnenta), portan in fin pail ed èn flexibels. Roms pli vegls daventan nivs.

Ils fegls verds cuntanschan ina lunghezza da 5 fin 12 centimeters. Els èn graschels e tagliads en furma da lantschetta; la pli gronda ladezza dal fegl è situada en la part centrala; vers las fins daventa quel dad omaduas varts tuttina graschel. Ils urs dals fegls èn resgiads a moda fitg fina; sin ils pizs dals dents sa chattan glondas. La vart sura dal fegl è surtratga cun in pail fin e da saida; sin la vart sut è il pail fitg spess ed orientà a moda longitudinala. Quai dat als fegls da la vart sut ina cumparsa alva (perquai il num botanic ‹alba› resp. per rumantsch ‹alv›) resp. d’argient (cf. tudestg ‹Silberweide›). Il moni dal fegl ha ina lunghezza da ca. 5 mm.

Las flurs bichasanas cumparan l’avrigl/matg, suenter che la feglia ha cumenzà a pruir. Las flurs masculinas èn melnas, las femininas verdas e pli tard alvas e da launa. Las minas cuntanschan ina lunghezza da fin a 7 centimeters ed èn da furma cilindrica. Ils stamins portan a la basa in pail spess. Ils ovaris èn nivs, senza moni u munids cun in moni fitg curt. Ils fegls da la flur èn mellens e da furma lunghenta. Ils sems madiran tranter il zercladur ed il fanadur e portan lungs chavels da colur alva che servan sco agid da sgular.

Il dumber da cromosoms munta a 2n = 76.[1]

Derasaziun e spazi da viver[modifitgar | modifitgar il code]

Il salesch alv è derasà en tut l’Europa cun excepziun da la Scandinavia, en l’Africa dal Nord e vers ost fin en l’Asia Centrala. En l’Europa Centrala cumpara la planta da la planira fin en las muntognas mesaunas (per ordinari fin ca. 850 m s.m.). En las Alps da l’Allgäu è la planta da chattar fin en in’autezza da 1150 m s.m.[2]

Il salesch alv crescha sco planta ch’ha gugent la glisch ed il chaud en zonas d’inundaziun, en regiuns da riva, sper auas mortas, flums e lais. La planta preferescha funs che vegnan inundads periodicamain e ch’èn uschia ritgs da substanzas nutritivas (terrens d’arschiglia, glitta).

Sco planta pioniera colonisescha il salesch alv er lieus secundars sco foss u anteriuras chavas da crappa ni da glera. Ins la po er duvrar per recultivar gondas u sco protecziun cunter il vent.

Ecologia[modifitgar | modifitgar il code]

En las zonas d’inundaziun da gronds flums creschan savens gronds exemplars dal salesch alv. Ils effectivs èn dependents d’inundaziun regularas e gidan, ensemen cun autras spezias da lain lom che creschan en regiuns umidas, a mitigiar ils donns tras las inundaziuns ed a stabilisar la riva. Cun sias fermas ragischs che sa derasan sur ina vasta surfatscha po il salesch alv gidar a reducir l’erosiun. Plantas giuvnas pon crescher fin a 2 meters per onn. Roma che vegn en contact cun il terren cumenza fitg spert a far ragischs, uschia che la planta po sa multiplitgar tgunsch a moda vegetativa. Ma er ils sems èn segnads da fitg bunas abilitads scherminativas.

Il lain da cor, vul dir las parts d’amez che na mainan nagin’aua pli, n’èn betg protegidas tras tannins da marschira e pon sa decumponer vaira svelt. Perquai èn veglias plantas savens chavortgas endadens. Talas taunas servan ad animals sco refugi. Er il castur bajegia sias turs d’abitar savens en vischinanza da saleschs ed als tira a niz sco funtauna da nutriment.[3]

Il fatg che bleras zonas umidas èn vegnidas drenadas ha sminuì considerablamain ils effectivs da saleschs alvs.

Sistematica[modifitgar | modifitgar il code]

Dal salesch alv èn enconuschentas intginas sutspezias resp. varietads sco Salix alba subsp. alba, Salix alba subsp. caerulea (Sm.) Rech.f., Salix alba subsp. vitellina (L.) Schübl. & G.Martens u Salix alba var. sericea Gaudin.

Ensemen cun il salesch fragil (Salix fragilis) po il salesch alv furmar l’ibrid (Salix × rubens Schrank). In ibrid fitg rar cun il salesch da chanasters (Salix triandra) è il (Salix × undulata Ehrh.). Enconuschents èn er ibrids cun spezias da saleschs ch’èn vegnidas importadas da la China.

Damai ch’i vegnan emplantads oz dapertut saleschs da fitg differenta provegnientscha, han las plantinas savens geniturs da differentas sutspezias. Quai maina ad ina tscherta unificaziun areguard la cumparsa (fenotip), na munta però nagina reducziun da la variaziun genetica.

Furmas cultivadas[modifitgar | modifitgar il code]

Salesch pendus

Dal salesch alv existan diversas furmas cultivadas che vegnan duvradas en l’orticultura:[4]

  • ‹Liempde›: La curuna da questa gronda planta d’in’autezza da fin a 30 meters ha ina furma graschla, conica. La scorsa è melnenta e pli tard brin clera. Ins la dovra sco emplantaziun sper vias ed aleas.
  • ‹Sericea›: Questa furma che vegn er numnada ‹Argentea› è da chattar savens en curtins e parcs. Ils fegls d’ina lunghezza da fin a 10 cm han dad omaduas varts in lung pail da saida; uschia dat la planta gia en egl da lunsch cun sia colur glischanta alv-argientada.
  • ‹Tristis›: Tar questa furma ch’è vegnida tratga en Frantscha vers il 1815 sa tracti dal salesch pendus ch’è enconuschent generalmain. Quel vegn plantà savens sper auas ed en parcs. La planta cuntanscha in’autezza da fin a 22 m. La curuna ha ina furma fitg vasta ed irregulara; ils roms èn lungs e satigls e penderleschan engiu. La scorsa è clera, da colur grisch brina. La roma è la primavaira d’in ferm mellen, la stad da colur mellen clera. La feglia chatscha pli baud che tar il salesch alv sco tal; els èn er pli lungs e pli lads. Tar la gronda part dals saleschs pendus sa tracti da clons masculins.

Utilisaziun[modifitgar | modifitgar il code]

Pertgas da salesch e lain[modifitgar | modifitgar il code]

Per utilisar la roma vegniva il salesch alv savens taglià pli baud fin il bist. Quai deva a la planta ina creschientscha caracteristica. Las pertgas da salesch vegnivan duvradas per lavurs d’entretschar. Il lain dal bist na vegn percunter betg utilisà uschè savens. Quel è lom e flexibel, ma pauc resistent. Per part vegnan fatgs londeror protesas u zochels; per il pli vegn lain da salesch però duvrà sco lain da brisch u en l’industria da palpiri.

Planta medicinala[modifitgar | modifitgar il code]

La scorsa dal salesch alv cuntegna salicin, in med calmant e che gida a reducir la fevra. En il 12avel tschientaner ha Hildegard von Bingen cusseglià da baiver té da scorsa da salesch cunter la fevra, la gutta e reumatissem da las giugadiras. En il 17avel tschientaner han ins er duvrà la scorsa per producir medicaments cunter la gutta ed il reumatissem.

Cosmetica[modifitgar | modifitgar il code]

En la cosmetica vegn fatg diever dal salesch alv per tractar chavels vegnids grischs, colurads u tractads cun clor (per che quels na survegnian nagin tun melnent).

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. Erich Oberdorfer: Pflanzensoziologische Exkursionsflora für Deutschland und angrenzende Gebiete. 8. ed., Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 2001, ISBN 3-8001-3131-5, p. 305.
  2. Erhard Dörr, Wolfgang Lippert: Flora des Allgäus und seiner Umgebung. Tom 1, p 408. IHW-Verlag, Eching bei München, 2001, ISBN 3-930167-50-6.
  3. Ruprecht Düll, Herfried Kutzelnigg: Taschenlexikon der Pflanzen Deutschlands und angrenzender Länder. Die häufigsten mitteleuropäischen Arten im Porträt. 7. ed. curregida ed extendida, Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2011, ISBN 978-3-494-01424-1, p. 686s.
  4. H.-D. Warda: Das große Buch der Garten- und Landschaftsgehölze. Bruns Pflanzen, Bad Zwischenahn 2001, ISBN 3-9803833-3-4.

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

  • Andreas Rohloff: Biologie und Ökologie der Silberweide (Salix alba L.). En: Klaus Höppner (ed.): Baum des Jahres 1999 – Silberweide. Landesforstanstalt, Eberswalde; Ministerium für Landwirtschaft, Umweltschutz und Raumordnung des Landes Brandenburg, Potsdam 2001, ISBN 3-933352-38-X, p. 11–18, datoteca pdf.
  • Norbert Lagoni: Die Weidenrinde als pharmazeutischer Rohstoff – gestern und heute. En: Klaus Höppner (ed.): Baum des Jahres 1999 – Silberweide. Landesforstanstalt, Eberswalde; Ministerium für Landwirtschaft, Umweltschutz und Raumordnung des Landes Brandenburg, Potsdam 2001, ISBN 3-933352-38-, p. 52–57, datoteca pdf.
  • Volker Zahner: Biber und Weiden – eine Beziehung zum gegenseitigen Nutzen? En: Christian Wild (ed.): Beiträge zur Silberweide. Tagungsband zum Baum des Jahres 1999.Berichte aus der Bayerischen Landesanstalt für Wald und Forstwirtschaft 24. Freising 1999. (datoteca pdf).
  • M. Bächtiger, E. Trachsel, S. Bilger: Salix alba. En: Urs-Beat Brändli (ed.): Übungen Gehölzportrait. Wintersemester 2003/04. Zürcher Hochschule für Angewandte Wissenschaften Wädenswil, Institut für Umwelt und Natürliche Ressourcen, Studiengang Umweltingenieurswesen, datoteca pdf.
  • Margot Spohn, Marianne Golte-Bechtle: Was blüht denn da? Die Enzyklopädie: über 1000 Blütenpflanzen Mitteleuropas. Kosmos, Stuttgart 2005, ISBN 3-440-10326-9.

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons Commons: Salesch alv – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio