La Quotidiana
| La Quotidiana | |
| |
| Pajais |  Svizra
|
|---|---|
| Lingua(s) | rumantsch |
| Cumpara | glindesdi fin venderdi |
| Gener | general |
| Ediziun | 4341 ex. (2011[1]) |
| Lieu d'ediziun | Cuira |
| Editur | Südostschweiz Mediengruppe |
| Chauredactur | Martin Cabalzar |
| ISSN | - |
| Website | www.laquotidiana.ch |
La Quotidiana (LQ) è la suletta gasetta dal di rumantscha. Ella cumpara da glindesdi enfin venderdi. La gasetta appartegna a la gruppa da medias Südostschweiz ed è confessiunalmain e politicamain neutrala. En La Quotidiana vegn oravant tut rapportà davart quai che curra e passa en la Svizra rumantscha ed en la politica grischuna. La politica naziunala ha pli pauca paisa e novitads internaziunalas èn plitost raras. Il dumber d’abunents confermà tenor la WEMF munta actualmain a 4341 (l’onn 2003: passa 5000).[1]
Concept e lingua(s)
[modifitgar | modifitgar il code]Il concept oriund era dad edir ina gasetta dal di interrumantscha en substituziun da las gasettas quotidianas da lingua tudestga. Perquai che quest’idea è sa mussada sco nunrealistica han ins midà suenter in onn e mez il concept en favur d’ina gasetta cun in mantel chantunal e cun fermas parts regiunalas. Las novitads regiunalas èn scrittas en ils idioms respectivs, entant che quellas surregiunalas vegnan redigidas en rumantsch grischun.
Istorgia
[modifitgar | modifitgar il code]Cuntrada da pressa rumantscha avant il 1997
[modifitgar | modifitgar il code]
- → Artitgel principal: Pressa rumantscha
Suenter diversas fusiuns e suspensiuns existivan l’onn 1996 anc quatter gasettas regiunalas rumantschas. Il Fögl Ladin (1941–96, en l’Engiadina e la Val Müstair) e la Gasetta Romontscha (1857–1996, en Surselva) cumparevan duas giadas l’emna, entant che La Pagina da Surmeir (dapi il 1946, en il Surses e la Val d’Alvra) e la Casa Paterna/La Pùnt (1920–96, en la Sutselva e Surselva protestanta) cumparevan ina giada l’emna. Ultra da quai cuntegneva il Bündner Tagblatt a partir dal matg 1994 La Nova – «la pagina quotidiana rumantscha en tut ils idioms».
Hanspeter Lebrument, lura schef da la Gasser Medien AG (ozendi Südostschweiz Mediengruppe AG) e cun quai editur da la Gasetta Romontscha, ha annunzià l’entschatta da november 1996 che La Quotidiana cumparia per l’emprima giada da Bumaun 1997. Tut las gasettas regiunalas rumantschas cun excepziun da la Pagina da Surmeir èn vegnidas integradas en la nova gasetta dal di ch’ha remplazzà a medem temp La Nova. Per proveder er il Surmeir cun novitads, è vegnida stgaffida ina nova secziun regiunala sut il titel La Vousch da Surmeir. Perquai che La Quotidiana aveva surpiglià il Fögl Ladin, ha l’Engadiner Post cumenzà a publitgar duas paginas en lingua rumantscha (sut il nov titel Engadiner Post/Posta Ladina). Questa situaziun da concurrenza impedescha fin il di dad oz che La Quotidiana chattia in dumber d’abunents suffizient en l’Engiadina ed en il Grischun Central.
La via crappusa tar ina gasetta dal di
[modifitgar | modifitgar il code]A partir dals onns 1980 ha la Lia Rumantscha promovì la realisaziun d’ina gasetta dal di rumantscha tras l’integraziun da las gasettas regiunalas gia existentas. Igl ha dà diversas cumissiuns da pressa ch’han gì l’incumbensa d’elavurar il concept per ina tala gasetta. L’onn 1988 è cumparì in emprim numer nulla (ediziun d’emprova). L’onn 1989 ha ina gruppa da lavur da la Chasa Stampfer a Lenzburg preschentà a la Lia ina proposta concreta areguard il project. L’onn 1990 ha la Lia Rumantscha instituì in’atgna gruppa da project. Cun il passar dal temp èsi vegnì evident ch’il concept oriund n’era betg realisabel. In’ulteriura ediziun d’emprova è cumparida l’onn 1992. Medemamain l’onn 1992 è vegnida fundada la Pro Svizra Rumantscha (PSR), in’uniun cun la finamira da promover la pressa rumantscha, ma era quella n’ha betg pudì chattar ina soluziun. Pir la fundaziun da l’Agentura da Novitads Rumantscha (ANR) l’onn 1996 ha furnì ina basa concreta per realisar ina gasetta dal di.
Vinavant problems per la pressa rumantscha
[modifitgar | modifitgar il code]La crisa da la pressa svizra ha er cuntanschì La Quotidiana. L’onn 2001 è perfin vegnì proponì da sparter la gasetta en ina La Quotidiana sursilvana ed ina La Quotidiana ladina.[2] L’onn 2003 ha La Quotidiana serrà sias redacziuns en l’Engiadina ed en il Surmeir; l’Agentura da Novitads Rumantscha ha surpiglià la lavur schurnalistica en questas regiuns.[3]
Il bienni 2008/09 è stà fin ussa il temp il pli difficultus per La Quotidiana. Perquai che la gasetta custa memia bler, ha Hanspeter Lebrument annunzià ch’i saja impussibel da cuntinuar ad edir La Quotidiana en la furma vertenta. El ha proponì d’integrar l’Agentura da Novitads Rumantscha en la gruppa da medias Südostschweiz u da fusiunar la redacziun da La Quotidiana cun quella da l’Agentura da Novitads Rumantscha.[4] Autras propostas eran da vender La Quotidiana ad in’autra chasa editura sco per exempel a la Casanova da Stefan Bühler (ch’ha refusà) u d’integrar ella en ina publicaziun existenta sco per exempel il Bündner Tagblatt.[5]
Il november 2008 ha il cussegl da fundaziun da l’Agentura da Novitads Rumantscha deliberà in nov model da collavuraziun cun La Quotidiana che prevesa da crear in pool da redacziun cun 865 % da plazzas. Per quest motiv è la redacziun da La Quotidiana vegnida transferida davent da Glion a Cuira. Ils 26 da schaner 2009 ha la gruppa da medias Südostschweiz relaschà ils quatter redacturs da La Quotidiana restants, uschia ch’els han pudì s’annunziar per plazzas libras tar l’Agentura da Novitads Rumantscha. La gruppa da medias Südostschweiz ha cuntinuà a pajar be pli il chauredactur ed il persunal per producir la gasetta.[6] Sin l’emprim da matg 2009 ha l’Agentura da Novitads Rumantscha la finala surpiglià ils collavuraturs da La Quotidiana.[7]
En il rom da la dischlocaziun da la redacziun sursilvana èsi vegnì a divergenzas cun la Regiun Surselva, perquai ch’er ils dus collavuraturs (150 %) che lavuravan a Mustér vi dal Fegl ufficial èn vegnids transferids en la chapitala chantunala.[8] Medemamain è l’ediziun gronda da La Quotidiana da passa 14 000 exemplars[9] vegnida abolida. Quella vegniva distribuida mintga venderdi ensemen cun il Fegl ufficial gratuitamain a var 500 chasadas en Surselva. Quest’ediziun gronda aveva la finamira dad acquistar ulteriurs abunents, ma n’ha betg gì il success desiderà.[10]
Dapi l’entschatta da schaner 2010 è l’existenza da La Quotidiana periclitada danovamain. Damai ch’ils iniziants da Radio Südost (tranter auter Stefan Bühler e Roger Schawinski) supponan che la gruppa da medias Südostschweiz haja ina posiziun da monopol nunlubida che limiteschia la varietad d’opiniuns, han els fatg recurs cunter la decisiun da l’Uffizi federal da communicaziun (UFCOM/BAKOM) da prolungar la concessiun da l’emettur da radio Radio Grischa. Sco reacziun sin quai ha Hanspeter Lebrument annunzià da vulair vender las duas gasettas La Quotidiana e Bündner Tagblatt per pudair manar vinavant Radio Grischa. Experts da medias èn dentant da l’opiniun ch’ins na vegnia betg a chattar in cumprader per las duas gasettas.[11][12] Enfin ch’il Tribunal administrativ federal ha decidì en chaussa, emetta Radio Grischa a basa d’ina concessiun provisorica.
Finanziaziun
[modifitgar | modifitgar il code]Damai che La Quotidiana è ina gasetta privata, na vegn ella betg subsidiada directamain ni da la Confederaziun ni dal Chantun. Sco autras gasettas svizras profitescha ella dentant da subsidis indirects per la pressa en furma d’ina reducziun moderada da las taxas postalas. Plinavant profitescha ella, sco tut las medias rumantschas, dals subsidis che l’Agentura da Novitads Rumantscha retschaiva.[13]
Critica
[modifitgar | modifitgar il code]Malgrà che La Quotidiana è l’emprima gasetta surregiunala n’è ella betg propi stada abla enfin oz da fitgar pe en l’Engiadina ed en il Surmeir. Quai per part per ils motivs menziunads survart. Ils blers abunents ha La Quotidiana en Surselva e rapporta per quai er surproporziunalmain bler davart temas da questa regiun. In auter punct debel è che la suletta gasetta rumantscha cuntegna bunamain exclusivamain inserats tudestgs. Er la pagina d’internet da La Quotidiana è circumdada d’ina navigaziun tudestga.
Litteratura
[modifitgar | modifitgar il code]- Jon Domenic Parolini: ANR: 10 onns servezzan per la pressa rumantscha
- Giusep Capaul: 10 onns Agentura da Novitads Rumantscha (ANR)
Colliaziuns
[modifitgar | modifitgar il code]- Pagina d’internet da La Quotidiana
- La Quotidiana en il Lexicon istoric retic
- Contribuziun dal Telesguard en occasiun da l’emprim numer da La Quotidiana (player da videos da SRF) consultà ils 3 da schaner 2013
Annotaziuns
[modifitgar | modifitgar il code]- ↑ 1,0 1,1 Bulletin d’ediziuns da la WEMF, 2011
- ↑ Rapport final da la gruppa da lavur ‹Pressa rumantscha›, communicaziun a la pressa, Chantun Grischun (16.05.2001)
- ↑ Giusep Capaul: 10 onns Agentura da Novitads Rumantscha (ANR). p. 5/6 (v. Litteratura)
- ↑ Il futur da la Quotidiana è intschert rtr.ch (05.08.2008)
- ↑ Bühler n’ha nagin interess d’edir La Quotidiana rtr.ch (16.09.2008)
- ↑ Redacturs da LQ ston tschertgar in’autra plazza rtr.ch (27.01.2009)
- ↑ ANR surpiglia collavuraturs da La Quotidiana rtr.ch (16.04.2009)
- ↑ Divergenzas tranter la Regiun Surselva e la Südostschweiz rtr.ch (12.02.2009)
- ↑ Mediadaten: La Quotidiana / Fegl ufficial Surselva
- ↑ Nagin’ediziun gronda pli da La Quotidiana en Surselva rtr.ch (13.02.2009)
- ↑ Moran ‹La Quotidiana› ed il ‹Bündner Tagblatt›? rtr.ch (10.01.2010)
- ↑ ‹Bündner Tagblatt› und ‹Quotidiana› vor dem Aus? En: Tagesanzeiger (10.01.2010)
- ↑ Profil da La Quotidiana da MIDAS (datoteca PDF; 124 kB)