Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l'Europa

Ord Wikipedia
Stadis commembers

L’Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (OSCE; englais Organisation for Security and Co-operation in Europe) è ina conferenza da stadis che s’engascha per il mantegniment da la pasch. L’organisaziun è sa sviluppada or da l’anteriura Conferenza per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (tenor l’Acta finala da Helsinki dal prim d’avust 1975). Il 1995 è la conferenza vegnida transfurmada en in gremi permanent e sa cloma dapi lura OSCE.

L’OSCE ha ils suandants stadis commembers: tut ils stadis da l’Europa (inclus la Tirchia e la Russia), la Mongolia, ils stadis successurs da l’Uniun sovietica sco er ils Stadis Unids ed il Canada. La sedia principala da l’OSCE (secretari general e gremis centrals) sa chatta a Vienna (Wiener Hofburg e Palais Pálffy).

Finamiras[modifitgar | modifitgar il code]

Conferenza dal Cussegl permanent a la Hofburg a Vienna (2005)

Las finamiras da l’OSCE èn da segirar la pasch sco er la reconciliaziun e reconstrucziun suenter conflicts. L’organisaziun vesa sasezza sco factur stabilisant en l’Europa. Sco cunvegna regiunala entaifer il chapitel VIII da la Charta da las Naziuns unidas figurescha l’OSCE, tenor il princip da subsidiaritad, sco emprima organisaziun da contact internaziunala en cas da conflicts entaifer sia sfera d’acziun. L’OSCE vegn resguardada sco sistem da segirezza collectiva e stat en quest senn tuttavia en concurrenza cun l’Organisaziun dal pact da l’Atlantic dal Nord (NATO), la quala ha però in’orientaziun bundant pli militara. Tenor il princip ‹l’emprim l’OSCE› collavura ella er cun autras organisaziuns internaziunalas. Pervi da l’inscunter suprem dal 2010 che n’ha betg purtà ils resultats giavischadas, è la dumonda areguard l’intent futur da l’OSCE restada averta per in temp.

Las activitads da l’OSCE sa repartan sin trais champs tematics (‹dimensiuns›) che correspundan als trais ‹chanasters› da l’Acta finala da Helsinki. Igl èn quai la dimensiun politic-militara, la dimensiun economica e da l’ambient sco er la dimensiun umanitara e dals dretgs umans.

Gremis ed organs[modifitgar | modifitgar il code]

  • Presidenza en uffizi (che furma ensemen cun l’anteriura presidenza e cun la presidenza futura l’uschenumnada troika); ella vegn sustegnida dal secretari general. Il presidi mida mintg’onn. Sco parsura è mintgamai en uffizi il minister da l’exteriur dal stadi respectiv. La Svizra ha presidià l’OSCE il 1996 (Flavio Cotti) ed il 2014 (Didier Burkhalter).
  • Inscunter dals schefs da stadi (cun dretg da conclusiun; sa scuntra tenor basegn, l’ultima giada il 2010).
  • Cussegl dals ministers (inscunter annual).
  • Cussegl permanent (a Vienna, sa scuntra mintg’emna) e comités da las trais dimensiuns.
  • Radunanza parlamentara.
  • Forum per la cooperaziun en dumondas da segirezza (po prender conclus en il sectur militar-politic; sa scuntra mintg’emna).
  • Missiuns da l’OSCE e Field Operations.
  • Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans (ODIHR, Office on Democratic Institutions and Human Rights).
  • Autcumissariat per minoritads naziunalas.
  • Incumbensà per la libertad da las medias (RFOM, Representative on Freedom of the Media).

Secretaris generals[modifitgar | modifitgar il code]

Ils secretaris generals da l’OSCE da fin qua èn stads:[1]

  • 1996–1999 Giancarlo Aragona (Italia)
  • 2005–2011 Marc Perrin de Brichambaut (Frantscha)
  • dapi il 2011 Lamberto Zannier (Italia)

Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans[modifitgar | modifitgar il code]

Il Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans cun sedia a Varsovia è l’instituziun centrala da l’OSCE areguard la dimensiun umanitara.

Si’emprima incumbensa è stada quella d’observar suenter il 1990 las elecziuns en ils stadis da l’anteriur bloc da l’ost. Ultra da quai sustegna il Biro ils stadis en lur lavur d’etablir e mantegnair structuras democraticas.

Dimensiun economica e da l’ambient[modifitgar | modifitgar il code]

La dimensiun economica e da l’ambient è sa sviluppada dal segund uschenumnà ‹chanaster› da Helsinki (collavuraziun sin ils secturs da la tecnologia, scienza, economia ed ambient). Tar las incumbensas da l’organisaziun tutgan il cumbat cunter la corrupziun, la lavada da daners suspectus, la finanziaziun dal terrorissem, la criminalitad organisada sco er la criminalitad en l’internet. In ulteriur champ d’activitad furman las dumondas da migraziun. En pli vegnan sustegnidas mesiras da collavuraziun sin il sectur da l’ambient, da l’energia e da l’administraziun da l’aua.

Autcumissariat per minoritads naziunalas[modifitgar | modifitgar il code]

L’Autcumissariat per minoritads naziunalas è vegnì stgaffì il 1992 ed ha sia sedia a Den Haag. L’uffizi duaja enconuscher e schliar problems che sa sviluppan da tensiuns etnicas e che pudessan metter en privel la pasch, la stabilitad u las bunas relaziuns tranter ils stadis commembers da l’OSCE. Ses mandat lubescha a l’autcumissari d’intervegnir baud en il senn d’ina diplomazia preventiva. Cuntrari als instruments per cumbatter conflicts ch’eran vegnids stabilids pli baud n’intervegna el betg be al nivel interguvernamental, mabain po vegnir activ directamain en singuls stadis pertutgads.

Incumbensà per la libertad da las medias[modifitgar | modifitgar il code]

Sco pli giuvna instituziun han ins fundà il 1997 il post da l’Incumbensà per la libertad da las medias ch’ha sia sedia a Vienna. Er quest’instituziun ha ina funcziun da preavertiment. Ella vegn activa sch’i dat indizis che la libertad da medias vegnia restrenschida, quai ch’è per ordinari in indizi per in svilup politic chargià da conflicts.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

Organisaziun precursura[modifitgar | modifitgar il code]

Conferenza dal 1975 a Helsinki (l’Acta finala vegn segnada)

Precursura da l’OSCE è stada la Conferenza per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (CSCE), la quala era sa furmada sin iniziativa dal Patg da Varsovia. Gia a partir dals onns 1950 aveva l’Uniun sovietica clamà suenter ina tala conferenza, ma las pussanzas dal vest, surtut la Germania dal Vest, l’avevan refusà. Bonn aveva tema che tals discurs hajan l’effect che la divisiun tudestga vegnia acceptada a nivel internaziunal. Cun la nova politica da l’ost da la coaliziun social-liberala sut il chancelier federal Willy Brandt a l’entschatta dals onns 1970 è l’idea d’ina CSCE puspè daventada actuala.[2] L’emprima da questas conferenzas multinaziunalas ha gì lieu dal 1973 al 1975 a Helsinki. Sa participads a quest inscunter èn tut ils stadis da l’Europa (cun excepziun da l’Albania), l’Uniun sovietica sco er ils Stadis Unids ed il Canada.

La conferenza è stada segnada d’ina fatschenta da barat: per il bloc da l’ost ha ella purtà la renconuschientscha dals cunfins da l’urden dal suenterguerra ed in stgomi economic pli intensiv cun il vest; persuenter ha l’ost fatg concessiuns areguard ils dretgs umans. En il decurs dals proxims onns èn sa furmads en adina dapli stadis socialistics moviments per ils dretgs dals burgais ch’èn sa referids a l’Acta finala da Helsinki e ch’han la finala contribuì a manar natiers la fin dal bloc da l’ost. En quest senn pon ins dir che la CSCE haja contribuì a moda decidida a terminar il conflict tranter il vest e l’ost.

La conferenza ch’era oriundamain planisada sco occurrenza unica è vegnida cuntinuada a Belgrad (1977–1978), Madrid (1980–1983), Vienna (1986–1989) e puspè a Helsinki (1992). A chaschun da l’inscunter dals schefs da stadi a Budapest il december 1994 han ins decidì d’instituziunalisar la CSCE e da la renumnar per il prim da schaner 1995 en Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa.

Svilups actuals[modifitgar | modifitgar il code]

Suenter ina pausa da 11 onns ha gì lieu il december 2010 in inscunter dals schefs da stadi ad Astana (Kasachstan). Tranter stadis commembers dal vest e da l’ost èn sa mussadas divergenzas areguard l’orientaziun futura da l’OSCE e dumondas strategicas e da cuntegn. Il plan d’acziun ch’era previs n’ha betg pudì entrar en vigur.

Er en rom da l’inscunter dal cussegl dals ministers il december 2014 a Basilea hai bain da decleraziuns, ma nagin’acta finala lianta. Il parsura Didier Burkhalter ha declerà che la situaziun da segirezza en l’Europa saja daventada mendra pervi da la crisa en l’Ucraina.

Stadis participants[modifitgar | modifitgar il code]

Survista dals stadis participants e da la data da lur adesiun[3]
Stadi Adesiun Segnà l’Acta finala da Helsinki Segnà la Charta da Paris
Albania Albania 19 da zercladur 1991 16 da settember 1991 17 da settember 1991
Andorra Andorra 25 d’avrigl 1996 10 da november 1999 17 da favrer 1998
Armenia Armenia 30 da schaner 1992 8 da fanadur 1992 17 d’avrigl 1992
Aserbeidschan Aserbeidschan 30 da schaner 1992 8 da fanadur 1992 20 da december 1993
Belgia Belgia 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Bosnia-Erzegovina Bosnia-Erzegovina 30 d’avrigl 1992 8 da fanadur 1992  
Bulgaria Bulgaria 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Dänemark Danemarc 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Germania Germania 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Estonia Estonia 10 da settember 1991 14 d’october 1992 6 da december 1991
Finlanda Finlanda 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Frantscha Frantscha 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Georgia Georgia 24 da mars 1992 8 da fanadur 1992 21 da schaner 1994
Grezia Grezia 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Vatican Vatican 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Irlanda Irlanda 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Islanda Islanda 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Italia Italia 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Canada Canada 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Kasachstan Kasachstan 30 da schaner 1992 8 da fanadur 1992 23 da settember 1992
Kirghisistan Kirghisistan 30 da schaner 1992 8 da fanadur 1992 3 da zercladur 1994
Croazia Croazia 24 da mars 1992 8 da fanadur 1992  
Lettonia Lettonia 10 da settember 1991 14 d’october 1991 6 da december 1991
Liechtenstein Liechtenstein 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Lituania Lituania 10 da settember 1991 14 d’october 1991 6 da december 1991
Luxemburg Luxemburg 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Malta Malta 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Macedonia Macedonia 12 d’october 1995    
Moldavia Moldavia 30 da schaner 1992 26 da favrer 1992 29 da schaner 1993
Monaco Monaco 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Mongolia Mongolia 21 da november 2012    
Montenegro Montenegro 22 da zercladur 2006 1 da settember 2006  
Pajais Bass Pajais Bass 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Norvegia Norvegia 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Austria Austria 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Pologna Pologna 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Portugal Portugal 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Rumenia Rumenia 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Russia Russia (sco stadi successur da l’Uniun sovietica) 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
San Marino San Marino 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Svezia Svezia 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Svizra Svizra 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Serbia Serbia (sco stadi successur da la Jugoslavia) 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Slovachia Slovachia 1 da schaner 1993    
Slovenia Slovenia 24 da mars 1992 8 da fanadur 1992 8 da mars 1993
Spagna Spagna 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Tadschikistan Tadschikistan 30 da schaner 1992 26 da favrer 1992  
Tschechia Tschechia 1 da schaner 1993    
Tirchia Tirchia 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Turkmenistan Turkmenistan 30 da schaner 1992 8 da fanadur 1992  
Ucraina Ucraina 30 da schaner 1992 26 da favrer 1992 16 da zercladur 1992
Ungaria Ungaria 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Usbekistan Usbekistan 30 da schaner 1992 26 da favrer 1992 27 d’october 1993
Reginavel Unì Reginavel Unì 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Stadis Unids Stadis Unids 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990
Bielorussia Bielorussia 30 da schaner 1992 26 da favrer 1992 8 d’avrigl 1993
Cipra Cipra 25 da zercladur 1973 1 d’avust 1975 21 da november 1990

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. ↑ OSCE, en: rulers.org.
  2. ↑ Bundeszentrale für politische Bildung: 35 Jahre Helsinki-Schlussakte (consultà ils 27 d’avrigl 2014).
  3. ↑ osce.org: Participating States (englais).

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

  • Kurt P. Tudyka: Die OSZE – Besorgt um Europas Sicherheit. Kooperation statt Konfrontation. Hamburg 2007, ISBN 978-3-939519-03-4.
  • Kurt P. Tudyka: Das OSZE-Handbuch. 2. ed., Opladen 2002, ISBN 3-8100-2891-6.

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons Commons: Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio
Da "https://rm.wikipedia.org/w/index.php?title=Organisaziun_per_la_segirezza_e_la_cooperaziun_en_l%27Europa&oldid=161799"