Porta Alpina

La Porta Alpina è la visiun da trair a niz la fermada d’urgenza multifuncziunala dal tunnel da basa dal Son Gottard sco staziun permanenta. Qua tras pudess ins colliar Sedrun e la Surselva cun la rait europeica d’auta spertadad.

Tunnel da basa dal Gottard[modifitgar | modifitgar il code]

Aifer il project da la Nova lingia da viafier tras las Alps (NVTA) è er il tunnel da basa dal Gottard vegnì planisà. Quel ha ina lunghezza da 57 kilometers; tar si’avertura l’onn 2016 vegn el ad esser il pli lung tunnel dal mund. Entras quest tunnel vegn il temp da viadi tranter nord e sid scursanì marcantamain. Il portal dal nord è situà ad Erstfeld, il portal dal sid a Bodio.

Per accelerar la construcziun dal tunnel è vegnì construì a Sedrun ina stola d’access. Uschia pon ins er far lavurs da stgavament da Sedrun anora, e quai tant en direcziun sid sco nord. Per cuntanscher la profunditad dal tunnel da basa han ins construì davent da Las Rueras (sut il vitg da Sedrun) in tunnel orizontal cun ina lunghezza da var 1 kilometer. A la fin da quest tunnel èn lura vegnids chavads ora dus tumbins cun ina profunditad da radund 800 meters. In dals tumbins vegn utilisà per manar natiers aria frestga; en l’auter è vegnì installà in ascensur da duas auzadas per transportar il material da stgavament or dal tunnel. Quest ascensur vala sco in dals pli sperts dal mund. Al funs dal tumbin han ins fabritgà ina fermada d’urgenza multifuncziunala. En cas da basegn vegnissan ils trens tegnids qua ed ils passagiers evacuads tras quest access or dal tunnel.

L’idea da la Porta Alpina[modifitgar | modifitgar il code]

Gist questa fermada d’urgenza pudess esser ina schanza per la Surselva. L’idea è da laschar fermar a la staziun sutterrana ina part dals trens che curseschan tras il tunnel. Da là vegnissan ils passagiers transportads enfin tar l’ascensur. 800 meters pli ad aut sortissan els dal tunnel e vegnissan manads a staziun dal tren da Sedrun. Il viadi da Turitg enfin a Sedrun sa reduciss uschia sin var in’ura e mez.

Custs e finanziaziun[modifitgar | modifitgar il code]

Ils custs per la construcziun da la Porta Alpina vegnan calculads a 50 milliuns francs. I fiss previs da reparter quests custs sin la Confederaziun (25 milliuns), il chantun Grischun (20 milliuns) e las vischnancas da la regiun Surselva (3 milliuns la vischnanca da Tujetsch, in ulteriur milliun la vischnanca da Mustér ed il milliun restant las ulteriuras vischnancas da la Surselva).

Ils custs da manaschi annuals vegnan calculads a 2,5 milliuns francs. Quai senza quintar ils custs e las contribuziuns per prestaziuns supplementaras sco per exempel kilometers da tren, fermadas dal tren u trens che vegnan empustads aposta per la Porta Alpina.

Las singulas parts dal tunnel da basa dal Gottard

Arguments per la Porta Alpina[modifitgar | modifitgar il code]

Tenor l’uniun Visiun Porta Alpina datti differents arguments per la realisaziun da la Porta Alpina. Qua intgins da quels:

Grazia a la fermada multifuncziunala dal tunnel da basa dal Gottard sut Sedrun èn gia vegnidas fatgas grondas preinvestiziuns (var 400 milliuns francs). Tras quai pudess ins midar quella cun custs relativamain modests (50 milliuns francs) en ina staziun da tren permanenta.
La Porta Alpina tegniss quint al basegn politic d’er resguardar il chantun Grischun en il project da la NVTA.
Vitiers vegn che la Porta Alpina fiss insatge unic sin l’entir mund e furmass tras quai in’attracziun turistica.
La Porta Alpina pudess rinforzar l’economia e gidar a mantegnair plazzas da lavur en la Surselva sco regiun da muntogna.

Effects sin il traffic atras il tunnel da basa dal Gottard[modifitgar | modifitgar il code]

Giavischà fiss ch’ils trens che ferman a la staziun sutterrana cursassan en il tact dad in’ura. Tar ils uschenumnads trens dal tip A (trens directs) na funcziunassi betg da tegnair a la staziun sutterrana. Il temp ch’il tren duvrass per retegnair e per l’acceleraziun fiss memia lung per garantir las colliaziuns als puncts centrals da traffic da Milaun ed Arth-Goldau. La fermada dals trens dal tip B fiss perencunter pussaivla. Quels curseschan dentant mo mintga duas uras. Sch’ins vuless laschar cursar quels mintg’ura, lura stuess il gestiunari da la Porta Alpina surpigliar ils custs da quels trens. Expertisas mussan ch’ina fermada a la staziun sutterrana n’avess nagin’influenza sin il traffic atras il tunnel da basa dal Gottard.

Cronologia[modifitgar | modifitgar il code]

In postulat è stà a l’entschatta[modifitgar | modifitgar il code]

Il zercladur 2000 ha il Cussegl federal prendì encunter in postulat da la cussegliera naziunala Brigitta Gadient. Quel ha pretendì l’examinaziun da las pussaivladads da bajegiar ora la fermada d’urgenza en il tunnel da basa dal Gottard sco staziun sutterrana permanenta cun sortida a Sedrun. In sumegliant postulat ha il deputà dal Cussegl grond dal chantun Grischun Placi Berther inoltrà l’onn 2001 a la regenza grischuna. Sinaquai han l’Uffizi federal da traffic e l’Uffizi da traffic dal Grischun surdà ad experts l’incumbensa da sclerir las dumondas davart il martgà e davart la realisabladad dal project.

L’uniun Visiun Porta Alpina[modifitgar | modifitgar il code]

Ils 8 da favrer 2002 han aderents fundà l’uniun Visiun Porta Alpina. La finamira da l’uniun è da promover la realisaziun da la Porta Alpina. Ils emprims co-presidents da l’uniun èn stads Arthur Loretz e Marc Cathomen.

Petiziun per la Porta Alpina[modifitgar | modifitgar il code]

Ils 25 d’avrigl 2003 èn commembers da la Partida cristiandemocrata giuvna da la Surselva viagiads cun presidents communals e politichers a Berna per surdar la petiziun per la Porta Alpina. La petiziun ha pretendì dal Parlament federal da realisar la Porta Alpina. La medema saira è era vegnì surdà a cusseglier guvernativ Stefan Engler ina petiziun. Cun quella dueva il Cussegl grond inoltrar a la Confederaziun in’iniziativa dal chantun che pretendeva medemamain la realisaziun da la Porta Alpina. En tut èn passa 5000 suttascripziuns vegnidas ramassadas per quest intent.

L’emprima terrada[modifitgar | modifitgar il code]

Ils 21 d’october 2003 ha il Cussegl federal dentant communitgà ch’el na possia betg sustegnair la Porta Alpina, perquai che quella saja memia chara e na vegnia betg a render. Plinavant è vegnì constatà l’entschatta da l’onn 2004 che la NVTA vegnia per 700 milliuns pli chara, quai pervi da la construcziun parallela dals tunnels dal Gottard e dal Lötschberg. Ils gremis che sustegnevan la Porta Alpina n’han dentant betg dà si la speranza. Uschia è la regenza gia sa rendida curt suenter a Berna per far reclama per la Porta Alpina.

Lavur da persvasiun[modifitgar | modifitgar il code]

Insumma pon ins constatar ch’igl è vegnì fatg blera lavur da persvasiun per la Porta Alpina. Per exempel han ils commembers da la Cumissiun da traffic dal Cussegl naziunal visità il plazzal da lavur da la NVTA a Sedrun il favrer 2005. Probabel èn gist tals sforz stads il motiv ch’il Cussegl federal ha midà si’opiniun. La fin zercladur dal medem onn ha il Cussegl federal communitgà ch’el sustegnia da principi la Porta Alpina. Aregaurd il manaschi dal tunnel da basa dal Gottard sajan bain da numnar intgins motivs che pledian cunter il project; ord vista da la politica regiunala stoppian ins dentant sustegnair questa visiun. Igl è però vegnì pretendì dal chantun da sclerir las pussaivladads da svilup da la regiun. Il Cussegl federal ha plinavant suttastritga ch’el na veglia betg in turissem da bunmartgà, mabain in turissem persistent.

Ils credits vegnan concedids[modifitgar | modifitgar il code]

L’emprim pass da concessiun da credit ha la vischnanca da Tujetsch fatg. La radunanza communala dals 19 d’october 2005 ha concedì cun 200 cunter naginas vuschs in credit da 3 milliuns francs. Il medem di ha era il Cussegl federal decidì da sa participar cun 7,5 milliuns vi da las lavurs preparatoricas per la Porta Alpina. Las cumissiuns da finanzas da las duas chombras federalas n’èn dentant betg stadas da quest avis. Ellas han proponì al Parlament da stritgar questa contribuziun. Cun gronds sforz ed in’intensiva campagna èsi tuttina reussì da persvader ils parlamentaris. Il Cussegl dals chantuns ha approvà il credit da 7,5 milliuns ils 29 da november 2005 cun 28 cunter 9 vuschs; il december è il Cussegl naziunal suandà cun 106 cunter 71 vuschs.

Suenter il Parlament federal ha era il Cussegl grond dal chantun Grischun gì da s’occupar cun la dumonda d’in credit da 20 milliuns per la Porta Alpina. La decisiun è crudada senza cuntravuschs a favur da la Porta Alpina. Il pievel grischun è lura medemamain sa mussà solidaric ed ha acceptà ils 12 da favrer 2006 il credit cun passa 70 % da las vuschs. Il medem di ha era la populaziun da la vischnanca da Mustér decidì da metter a disposiziun 1 milliun per la Porta Alpina.

PREGO[modifitgar | modifitgar il code]

Damai che tut quests credits èn vegnids concedids, èn las investiziuns per las lavurs preparatoricas stadas garantidas. Avant ch’il Cussegl federal decidia davart il credit da 17,5 milliuns francs per l’investiziun principala ha el dentant pretendì sper in plan da gestiun ed in project tecnic era in concept persvadent per l’integraziun en la regiun Surselva. Per elavurar quest concept pretensius hai duvrà la collavuraziun dals chantuns Uri, Vallais, Tessin e Grischun. Questa collavuraziun interchantunala ha furmà ina schanza unica per crear ina regiun Gottard. Ils 31 da schaner 2007 han ils chantuns preschentà il concept PREGO (Projekt Raum- und Regionalentwicklung Gotthard) sut il titel ‹San Gottardo – il cor da las Alps en il center da l’Europa›.

Las emprimas lavurs vi da la Porta Alpina[modifitgar | modifitgar il code]

Suenter che la Confederaziun, il chantun Grischun e l’AlpTranist Gotthard SA han gì suttascrit ina cunvegna han las lavurs vi da la Porta Alpina pudì cumenzar. Ils 23 d’october 2006 è vegnida fatga l’emprima siglientada vi da la halla da spetga per la staziun sutterana. Ils 23 da mars 2007 eran la fermada multifuncziunala e la sala da spetga per la staziun sutterrana ruts ora dal tuttafatg.

Il Cussegl federal sposta la decisiun[modifitgar | modifitgar il code]

La finanziaziun da las lavurs principalas è dentant anc adina pendenta. Il Cussegl federal n’ha numnadamain anc betg decidì davart il credit da 17,5 milliuns per las investiziuns principalas. Il Cussegl federal ha communitgà ils 16 da matg 2007 che la decisiun per quest credit vegnia prendida pli tard. Il Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun ha obtegnì l’incumbensa da sclerir las dumondas avertas en connex cun ils custs da manaschi da la Porta Alpina, e quai enfin l’onn 2012.

Il culp mortal[modifitgar | modifitgar il code]

Ils 13 da settember 2007 han ils purtaders dal project (chantun Grischun, regiun Surselva e vischnanca da Tujetsch) prendì la decisiun da desister ad interim da realisar la Porta Alpina. Il motiv è stà la decisiun dal Cussegl federal e las consequenzas ch’èn sa resultadas londeror. Cunquai ch’il Cussegl federal preveda ina decisiun davart il credit per l’investiziun principala da la Porta Alpina pir l’onn 2012 pudess ins avrir quella il pli baud trais onns suenter l’avertura dal tunnel da basa. Uschia giessan tut las sinergias da construcziun a perder. La consequenza fiss che la Porta Alpina daventas bler pli chara. Plinavant stuess l’access d’urgenza vegnir mess en funcziun sco planisà ina giada ch’il tunnel fiss avert. Il chantun Grischun na po er betg prefinanziar las investiziuns, damai ch’il pievel grischun ha decidì ch’il credit da 20 milliuns valia mo sche la Confederaziun sustegnia era il project.

Decisiun negativa dal Cussegl federal[modifitgar | modifitgar il code]

Ils 16 da matg 2012 ha il Cussegl federal prendì per enconuschientscha il rapport dal Departament per ambient, traffic, energia e communicaziun. Cun quel conferma la Confederaziun sia tenuta da betg vulair s’engaschar per il mument a favur da la realisaziun da la Porta Alpina. En spezial vegn fatg valair ch’i n’existia enfin oz nagin concept da manaschi per la Porta Alpina che fiss cumpatibel cun il manaschi da trens tras il tunnel. Il rapport lascha dentant avert la pussaivladad da duvrar la sala da spetga per in intent turistic. Er ina realisaziun da la Porta Alpina en il futur na vegn betg exclusa.^[1]

La porta resta averta per generaziuns futuras[modifitgar | modifitgar il code]

Malgrà tut pudess l’idea da la Porta Alpina pia restar averta per generaziuns futuras. La sala da spetga per la staziun sutterrana è vegnida chavada ora. Cun in project pli generus e las experientschas rimnadas entras il manaschi dal tunnel da basa pudess ins laschar reviver pli tard la visiun.

La visiun ha procurà per moviment[modifitgar | modifitgar il code]

La Visiun da la Porta Alpina ha mess en moviment in auter project ch’è indispensabel per las regiuns da muntogna enturn il Gottard. Sin cumond da la Confederaziun è vegnì elavurà il concept PREGO per il svilup da la regiun enturn il Gottard. Quest project vegn manà vinavant. Ils chantuns Uri, Tessin, Vallais e Grischun vulan accelerar il svilup da l’economia e dal turissem en la regiun dal Gottard. Per ils proxims onns èn planisadas differentas mesiras. Las purschidas ed ils products existents duain vegnir colliads prudentamain e commerzialisads communablamain.

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

↑ Bundesrat bestätigt vorläufigen Verzicht auf die Porta Alpina (Communicaziun da medias dal Departament per ambient, traffic, energia e communicaziun, 16 da matg 2012).

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

[1] Bundesrat bestätigt vorläufigen Verzicht auf die Porta Alpina (Communicaziun da medias dal Departament per ambient, traffic, energia e communicaziun, 16 da matg 2012).

[1]