Andorra la Vella
| Andorra la Vella | |
| |
| Andorra la Vella ed Escaldes-Engordany | |
 Vopna | |
| Administraziun | |
|---|---|
| Stadi |  Andorra
|
| Parròquia | Andorra la Vella |
| Cònsol major | Maria Rosa Ferrer i Obiols |
| Cònsol menor | Jordi Minguillón i Capdevila |
| Territori | |
| |
| Coordinatas: xyz | |
| Autezza | 1013 m s. m. |
| Surfatscha | 30 km² |
| Populaziun | 22 546 abitants (2013) |
| Spessezza | 1879 ab./km² |
| Fracziuns | Santa Coloma d’Andorra, la Margineda |
| Numer postal | AD500 |
| Internet | |
| Pagina-web uffiziala | |
Andorra la Vella (pronunzia catalana [ənˈdorə lə βeʎə]) è la chapitala dal Principadi d'Andorra ed ina da las sis parròquies u vischnancas en las qualas il pajais è dividì. Cun ina surfatscha da 12 km² ed ina populaziun da 22 546 abitants l’onn 2013 è Andorra la pli pitschna, ma a medem temp la pli populada da tut las parròquies.
Geografia
[modifitgar | modifitgar il code]Situaziun geografica
[modifitgar | modifitgar il code]La citad è situada en las Pireneas, a la confluenza dals flums Valira dal Nord e Valira da l'Ost che s’uneschan al flum Valira sin in’autezza da 1013 meters sur mar. Perquai vegn la citad considerada sco chapitala situada il pli aut sur mar da l’Europa.
Abitadis
[modifitgar | modifitgar il code]La vischnanca consista da trais abitadis: Santa Coloma, il vegl aclaun la Margineda ed Andorra la Vella sez.
Parròquies cunfinantas
[modifitgar | modifitgar il code] La Massana
|
La Massana
|
 Escaldes-Engordany
|
 Alt Urgell, Spagna
|
|
Escaldes-Engordany
|
 Sant Julià de Lòria
|
Sant Julià de Lòria
|
Escaldes-Engordany
|
Clima
[modifitgar | modifitgar il code].
Istorgia
[modifitgar | modifitgar il code]La data da fundaziun exacta da la citad n’è betg enconuschenta; segiramain è ella dentant vegnida fundada gia en temps precristians, probablamain dals Andosins. La vischnanca vegn menziunada per l’emprima giada en l’acta da consecraziun da la catedrala da La Seu d'Urgell (Catalugna) da l’onn 839. La citad furma la chapitala da l’Andorra dapi il 1278. Lez onn èn vegnidas segnadas las Pariatges, in accord tenor il qual ils uvestgs dad Urgell ed ils conts da Foix han decidì da parter la suveranitad sur la citad; a medem temp èn vegnids attribuids ad Andorra la Vella dretgs spezialas cumpareglià cun auters lieus andorrans. Intginas vias ed edifizis en la citad veglia derivan anc da quel temp.
A l’entschatta dal 20avel tschientaner è il pajais per part vegnì ignorà, na faschond per exempel betg part dal Tractat da Versailles (a la fin da l’Emprima Guerra mundiala). Suenter scumbigls politics ed ina tentativa d’in culp da stadi tras retg Boris I (1934), è il pajais sa sviluppà plaunsieu vers ina democrazia.
L’onn 1978 è la vischnanca dad Escaldes-Engordany sa distatgada d’Andorra la Vella.
Il 1993 ha l’emprima constituziun dal pajais stabilì ina democrazia parlamentara, entaifer la quala las trais pussanzas (executiva, legislativa e giudicativa) han lur sedias ad Andorra la Vella.
Andorra la Vella ha candidà sco lieu d’occurrenza dals gieus olimpics d’enviern dal 2010, però senza success. Ils gieus han gì lieu a Vancouver en il Canada.
Populaziun
[modifitgar | modifitgar il code]Tenor la dumbraziun dal pievel da l’onn 2013 dumbra Andorra la Vella 22 546 abitants. La populaziun sa cumponiva il 2007 da 43 % Spagnols, 33 % Andorrans, 11 % Portugais e 7 % Franzos, sco era d’intginas autras minoritads.
| Svilup da la populaziun | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Onn | 1865 | 1947 | 1965 | 1981 | 1985 | 1988 | 1995 | 2000 | 2005 | 2007 | 2013 |
| Abitants | 1.100 | 1.975 | 8.833 | 14.783 | 17.201 | 19.566 | 21.984 | 20.845 | 23.587 | 24.574 | 22.546 |
La citad d’Andorra la Vella furma ensemen cun las parròquies dad Escaldes-Engordany en l’ost e Sant Julià de Lòria en il sid in’aglomeraziun urbana cun dapli che 40 000 abitants. Questa aglomeraziun s’extenda en direcziun longitudinala lung il trassé dal stradun.
Economia
[modifitgar | modifitgar il code]L’industria principala da la regiun è il turissem. Auters secturs impurtants furman il commerzi ed il sistem da bancas cun sias taglias bassas ch’attiran investiziuns da l’ester. Plinavant vegnan producids mobiglias, tubac e cognac.
Attracziuns turisticas
[modifitgar | modifitgar il code]
Il bajetg il pli remartgabel d’Andorra la Vella è la Casa de la Vall ch’è vegnida erigida en il 16avel tschientaner tempriv e che serva dapi l’onn 1702 sco domicil dal Cussegl General (il parlament da l’Andorra).
La baselgia parochiala è consecrada a Son Steffan (Sant Esteve) e conserva l’apsida ed il clutger romanics dal 11avel tschientaner.
En il sid da la citad chatt’ins la baselgia romanica da Santa Coloma cun in clutger radund.
Citads partenarias
[modifitgar | modifitgar il code]- Valls, Catalugna, Spagna – dapi ils 2 da favrer 1967[1]
- Foix, Midi-Pyrénées, Frantscha[1]
- Sant Pol de Mar, Catalugna, Spagna – dapi ils 24 da fanadur 2010[2]
Colliaziuns
[modifitgar | modifitgar il code]
Commons: Andorra la Vella – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audioReferenzas
[modifitgar | modifitgar il code]- ↑ 1,0 1,1 Valls-Andorra-Foix: els lligams històrics, culturals i gastronòmics en Informatiu comunal. núm. 06/2010, p. 16 (datoteca PDF, 7,90 MB)
- ↑ Andorra la Vella i Sant Pol de Mar oficialitzen el seu agermanament en Diari d'Andorra, 24 da fanadur 2010, consultà ils 19 da settember 2010
| |||||||||||||||||||||||
| |||||