Arnica

Ord Wikipedia
Arnica (da muntogna)
Arnica (da muntogna)
Classificaziun
Urden Asterales
Famiglia Cumpositas (Asteraceae)
Sutfamiglia Asteroideae
Tribus Madieae
Gener Arnica (Arnica)
Num scientific
Arnica montana
(L.)

Tar l’arnica u arnica da muntogna (Arnica montana) sa tracti d’ina spezia da plantas or dal gener arnica entaifer la famiglia da las cumpositas (Asteraceae). La planta crescha en las muntognas europeicas ed è protegida.

Descripziun[modifitgar | modifitgar il code]

Caracteristicas vegetativas[modifitgar | modifitgar il code]

Habitus
Flur en furma da lieunga
Portafritgs e sems

L’arnica è ina planta perenna ervusa che flurescha durant la stad e ch’odura aromatic. Ella cuntanscha in’autezza tranter 20 e 60 centimeters. Il moni cun chavels a glondas n’è per ordinari betg romà e posseda dua pèra, darar er traia pèra fegls opposts. Questa posiziun opposta dals fegls dal moni furma la gronda excepziun entaifer las cumpositas, sa lascha però er chattar tar la cuderitscha d’aua. Ils fegls che creschan per terra èn ordinads en rosettas. Ils fegls èn ovals u han la furma da lantschetta e disponan da quatter fin set gnervs; els èn pailus ed han urs glischs.[1]

Caracteristicas generativas[modifitgar | modifitgar il code]

En l’Europa Centrala dura il temp da fluriziun dal matg fin l’avust. Ils portaflurs che cumparan il pli savens sulets han la furma da chanastrets d’in diameter da 4,5 fin 8 centimeters. Il fund dal chanastret è pailus. Ils portaflurs cuntegnan flurs en furma da bavrolas da colur melna e flurs en furma da lieunga d’in mellen oransch munidas cun blers gnervs.[1]

Las achenas disponan d’in pappus criv en in toc, il qual sa sbrajazza en cas da setgira.

Il dumber da cromosoms munta a 2n = 38.[2]

Ecologia[modifitgar | modifitgar il code]

L’arnica è in hemikriptofit[1], vul dir ch’ils brumbels che pussibiliteschan a la planta da sa regenerar suenter l’enviern sa chattan directamain sur la terra. Ultra da quai sa lascha ella caracterisar sco planta a rosettas parziala damai ch’ina part (ma betg tut) ils fegls dal moni èn ordinads per terra en furma da rosetta. E la finala dispona l’arnica d’in rizom cun funcziun da magasin.[3]

Areguard l’ecologia da la flur sa tracti tar l’arnica dal tip dal chanastret. Las flurs en furma da lieunga femininas èn coluradas mellen oransch; las flurs en furma da bischen èn ermafroditas e coluradas en in tun mellen d’ov. Sco impollinaders servan divers insects; ultra da quai ha er lieu autoimpollinaziun.[3]

Las diasporas sa derasan en furma d’umbrellas sgulantas; ultra da quai pon ellas tschitschar aua da la surfatscha d’animals bletschs e tatgar uschia vi da quels. Ils fritgs madiran da l’avust fin l’october.[3]

Derasaziun[modifitgar | modifitgar il code]

Il territori da derasaziun cumpiglia las Alps, las Pireneas ed il Balcan sco er ina stresa nordica che tanscha da la Scandinavia dal Sid fin en il Balticum.[4] L’arnica preferescha prads maghers ed acids ed evitescha terrens chaltschinus. Ins chatta la planta er en guauds clers. Ella è derasada dals funds da las vals fin en autezzas da 2800 meters sur mar.[5]

Taxonomia e sistematica[modifitgar | modifitgar il code]

I sa laschan distinguer duas sutspezias da l’arnica da muntogna:

  • Arnica montana subsp. montana: Lur chaus mesiran 5 fin 8 centimeters. Il dumber dals fegls da cuvrida giascha tranter 18 e 24.[6]
  • Arnica montana subsp. atlantica A. Bolòs: Ils chaus da questa sutspezia han in diameter da 4 fin 5 centimeters. La flur dispona da 11 fin 18 fegls da cuvrida. Questa varianta cumpara en il Portugal, la Spagna e la Frantscha.[4]

Periclitaziun e protecziun[modifitgar | modifitgar il code]

Territori da derasaziun

En la Belgia, il Luxemburg, la Croazia e la Bosnia-Erzegovina è l’arnica en privel da svanir; er en ils Pajais Bass ed en la Bielorussia vala ella sco periclitada fermamain. En la Germania, la Lituania, la Lettonia, l’Estonia e la Rumenia vala la spezia sco periclitada.

Grazia a mesiras d’allevaziun èsi reussì da sviluppar ina sort da l’arnica cun num arbo ch’è adattada per vegnir cultivada sin il funs. Uschia pon vegnir schanegiadas las plantas selvadias cura che l’arnica vegn racoltada per intents medicinals.[7] Il motiv principal per la periclitaziun da l’arnica en blers pajais na furma però betg la racolta dals chauets da las flurs, mabain la destrucziun cuntinuanta dals tschispets da tschorf airi che furman in spazi da viver segnà d’ina gronda ritgezza da las spezias.

Er sforzs en connex cun la multiplicaziun da las plantas han manà a resultas empermettents. Quai en rom d’in project a favur da la diversitad biologica che vegn realisà en parts da la Baviera.[8]

L’arnica sco planta medicinala[modifitgar | modifitgar il code]

Las substanzas cuntegnidas e lur effect[modifitgar | modifitgar il code]

Flurs d’arnica cuntegnan ielis eterics, flavonoids e sesquiterpenlactons. Questas substanzas han in effect antiseptic e retegnan inflammaziuns. L’effect medicinal da questas substanzas vegn surtut attribuì ad esters (colliaziuns organicas) da helenalin e dihidrohelenalin.[9] Plantas da l’Europa Centrala cuntegnan dapli helenalins, quellas dal territori iberic dapli dihidrohelenalins.[7]

Applicaziun[modifitgar | modifitgar il code]

Als scripturs antics n’era l’arnica betg enconuschenta sco planta medicinala. L’emprima menziun enconuschenta è da chattar tar Hildegard von Bingen. A partir dal 18avel tschientaner è l’arnica vegnida applitgada vastamain en cas da malesser e malsognas.[7]

Ozendi vegn l’arnica duvrada sco med d’applicaziun exteriur en cas da blessuras u tar mals reumatics (musculs e giugadiras). Per ordinari vegn creada ina tinctura alcoholica, la quala è buna da liar quasi tut ils sesquiterpenlactons; a basa d’aua vegnan liads radund 75 %.[7]

L’applicaziun interna è percunter pli problematica pervi da tschertas substanzas cun effect toxic. Perquai èn blers preparats da té svanids en il fratemp dal martgà.[7]

Arnica en furma da la droga da la flur
Racolta da chaus da l’arnica (Frantscha)

Sco droga vegnan duvradas las suandantas parts da la planta:

  • Arnicae flos (sinonims: Flores Arnicae, Flores Calendulae alpinae, Flores Plantagines montanae, Flores Ptarmicae, Flores Alismae, Flos Arnicae): las flurs da l’arnica setgentadas.
  • Arnicae herba (sinonims: Arnicae folium, Folia Arnicae, Herba Arnicae, Herba Doronicae germanici); fegls dal moni, surtut situads a la basa, che vegnan rimnads il matg e setgentads.
  • Arnicae radix (sinonims: Arnicae rhizoma, Radix Arnicae, Radix Doronici germanici, Rhizoma Arnicae): la ragisch da l’arnica setgentada.

Pli baud vegniva l’arnica agiuntada al tubac da trair, damai ch’ils fegls setgentads stimuleschan la mucosa dal nas. En cumbinaziun cun tschilendra e mulaina vegniva l’arnica er fimada sco tubac d’ervas.[10]

Potenzas d’arnica vegnan surtut duvradas en l’omeopatia en cas da blessuras. L’effect da tals preparats n’ha però betg pudì vegnir cumprovà scientificamain.[11]

Racolta[modifitgar | modifitgar il code]

Damai ch’igl è grev da cultivar l’arnica en grondas quantitads per la producziun da medicaments, vegn recurrì – per exempel per la producziun dad ielis – a flurs selvadias. La firma Weleda retira ina gronda part dals radund 1300 kg flurs dad arnica che vegnan duvrads mintg’onn or da las Carpatas rumenas.[12]

Pli baud han ins er fatg diever da l’arnica da prada da l’America dal Nord (Arnica chamissonis Less subsp. foliosa (Nutt.) Mag.), ma quella cuntegna main substanzas medicinalas.

Muntada culturala[modifitgar | modifitgar il code]

Hildegard von Bingen alleghescha la planta wolfesgelegena er sco afrodisiacum. I n’è però betg segir sche quest num sa referescha propi a l’arnica.[13]

L’arnica appartegna a las veglias plantas da striegn. A quai fan allusiun intgins nums populars sco per tudestg Donnerwurz, Wolfsbanner u Johannisblume. Sco flur d’in mellen glischant giugava ella pli baud ina rolla en il cult dal solstizi da stad. Blers da quests usits pajauns èn alura vegnids surpigliads en usits e tradiziuns popularas. A flurs che vegnan rimnadas il di da son Gion, pia il di dal solstizi da stad (24 da zercladur), vegn attribuì in effect curativ tut spezial.

La saira avant son Gion plazzavan ils purs matgs dad arnica en ils chantuns da lur champs da granezza. Quels duevan impedir ch’il demuni da granezza – che dueva esser activ surtut dal temp dal solstizi – destrueschia il graun.[14] Questa superstiziun deriva probablamain dal dun d’observaziun puril, pertge che sin las plantas d’arnica metta la mustga d’arnica (Trypeta arnica) ses ovs; e quella è enconuschenta sco insect util per il graun.

En intginas regiuns tutga l’arnica er tar las flurs che fan part dal matg da la benedicziun da las ervas a chaschun da la festa da Nossadunna d’avust (15 d’avust).[15] Uschia appartegna l’arnica er a las plantas da Maria. Igl è pussaivel ch’ins l’aveva gia attribuì en il temp precristian a la dieua-mamma Freyja (u Freia).

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  1. 1,0 1,1 1,2 Arnica sin floraweb.de.
  2. Gerhard Wagenitz (ed.): Illustrierte Flora von Mitteleuropa. Pteridophyta, Spermatophyta. Fundà da Gustav Hegi. 2. ed. surlav. ed augmentada. Tom VI, 4. part: Angiospermae, Dicotyledones 4 (Compositae 2, Matricaria – Hieracium). Paul Parey, Berlin/Hamburg 1987, ISBN 3-489-86020-9, p. 1372.
  3. 3,0 3,1 3,2 Ruprecht Düll, Herfried Kutzelnigg: Taschenlexikon der Pflanzen Deutschlands und angrenzender Länder. Die häufigsten mitteleuropäischen Arten im Porträt. 7. ed. curregida ed augmentada. Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2011, ISBN 978-3-494-01424-1.
  4. 4,0 4,1 Werner Greuter: Compositae (pro parte majore). Arnica montana. En: Werner Greuter & Eckhard von Raab-Straube (ed.): Compositae. Tar: Euro+Med Plantbase – the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity.
  5. Erich Oberdorfer: Pflanzensoziologische Exkursionsflora für Deutschland und angrenzende Gebiete. Collavuraturs: Angelika Schwabe e Theo Müller. 8. ed. surlav. e cumpl. Eugen Ulmer, Stuttgart (Hohenheim) 2001, ISBN 3-8001-3131-5, p. 948–949.
  6. I.K. Ferguson: Arnica L. En: Thomas Gaskell Tutin e.a.: Flora Europaea, tom 4, p 189–190. Cambridge University Press 1976. ISBN 0-521-08717-1.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Max Wichtl (ed.): Teedrogen und Phytopharmaka: Ein Handbuch für die Praxis auf wissenschaftlicher Grundlage. 5 ed. surlav. ed extend. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart 2008, ISBN 978-3-8047-2369-6, p. 91ss.
  8. Blachnik, T. & Saller, R. (2015): In situ-Vermehrung von Arnica montana – Ergebnisse und Handlungsempfehlungen für die Artenschutz-Praxis. – ANLiegen Natur 37(1): 31–41, Laufen. (PDF-Datei 1,0 MB).
  9. National Center for Biotechnology Information.
  10. Gerhard Wagenitz (ed.): Illustrierte Flora von Mitteleuropa. Pteridophyta, Spermatophyta. Fundà da Gustav Hegi. 2. ed. surlav. ed augmentada. Tom VI, 4. part: Angiospermae, Dicotyledones 4 (Compositae 2, Matricaria – Hieracium). Paul Parey, Berlin/Hamburg 1987, ISBN 3-489-86020-9, p. 705.
  11. E. Ernst, M.H. Pittler: Efficacy of homeopathic arnica: a systematic review of placebo-controlled clinical trials. Arch Surg, Band 133, 11, 1998, p. 1187–1190. PMID 9820349.
  12. taz-Artikel Die störrische Arnika.
  13. Gerhard Madaus: Lehrbuch der biologischen Heilmittel. Band 1, Heilpflanzen. G. Thieme, Lipsia 1938. Reprint: Olms, Hildesheim 1979, ISBN 3-487-05890-1 (Versiun electronica da l’ediziun dal 1935).
  14. Heinrich Marzell: Zauberpflanzen, Hexentränke (= Kosmos Bibliothek, tom 241). Franckh, Stuttgart 1963,p. 37–38.
  15. Kräuterbusch zu Maria Himmelfahrt.

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

  • Hartwig Abraham, Inge Thinnes: Hexenkraut und Zaubertrank. Unsere Heilpflanzen in Sagen, Aberglauben und Legenden. Freund, Greifenberg 1995, ISBN 3-924733-02-3.
  • Detlef Arens: Sechzig einheimische Wildpflanzen in lebendigen Porträts. DuMont, Cologna 1991, ISBN 3-7701-2516-9.
  • Gertrud Scherf: Zauberpflanzen, Hexenkräuter – Magie und Mythos heimischer Wild- und Kulturpflanzen. blv, Minca 2002, ISBN 3-405-16219-X.
  • Matthias Melzig, Eberhard Teuscher, Ulrike Lindequist: Biogene Arzneimittel. Ein Lehrbuch der Pharmazeutischen Biologie. 6. ed. elav. da nov. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart 2004, ISBN 3-8047-2073-0, S. 192–198.

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons Commons: Arnica – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio