Utilisader:Andreas/Plazzals/Lai da Constanza

Ord Wikipedia
Maletg inclus per miras da test

Il Lai da Constanza u Lai Bodan (tudestg Bodensee) è in cumplex d'auas che consista da dus lais, numnads Obersee (Lai superiur) ed Untersee (Lai inferiur), ed in flum ch'als collia, il Seerhein (Rain dal Lai). El è situà en la regiun prealpina meridiunala tranter l'Austria, la Germania e la Svizra.

Origin dal num[modifitgar | modifitgar il code]

Emprimas menziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Enturn l'onn 43 a.C. menziuna il geograf roman Pomponius Mela sco emprim il Lai da Constanza sco Lacus Venetus (Obersee) e Lacus Acronius (Untersee) che omadus vegnian traversads dal Rain. Plinius il Vegl numna il lai per l'emprima giada Lacus Brigantinus tenor Brigantium (Briganza, tud. Bregenz) ch'en quel temp era il lieu il pli impurtant sin il lai. Quel num deriva dal pievel celtic dals Brigantier che oriundamain sa chasavan en questa cuntrada.

Lai Bodan[modifitgar | modifitgar il code]

Las denominaziuns Lai Bodan e Bodensee derivan dal num dal lieu Bodman. En il temp medieval ha quel lieu che sa chatta sin la finiziun occidentala da l'Überlinger See per in tschert temp gì impurtanza surregiunala sco chastè palatin francon, residenza da duca alemanna e zecca. Probablamain per quel motiv è num vegnì transferì al lai („See, an dem Bodman liegt“ = Bodman-See). Il num lacus potmanicus è attestà dapi l'onn 883 s.C. ed è sa sviluppà en il territori da lingua tudestga en „Bodamer See“ e suenter en „Bodensee“. En cumparaziun vesair era il num dal Bodanrück, la chadaina da muntognas tranter l'Überlinger See e l'Obersee, e l'istorgia da la famiglia Bodman. Il num tudestg Bodensee è vegnì adoptà da fitg bleras diversas linguas, sco per exempel il neerlandais Bodenmeer, il danais Bodensøen, il norvegais Bodensjøen, il svedais Bodensjön, l'islandais Bodenvatn, il finlandais Bodenvatn, l'eston Bodeni järv, il lituan Bodeno ežeras, il letton Bodenezers, il russ Боденское озеро, il polac Jezioro Bodeńskie, il tschec Bodamské jezero, il slovac Bodamské jazero, l'ungarais Bodeni-tó, il bulgarais Боденско езеро, l'ucranais Боденське озеро, il croat Bodensko jezero, l'albanais Liqeni i Bodenit. Era en l'Asia ha il lai quel num, p. ex. en marathi बोडन से Bōdana sō, mandarin 博登湖 Bódēng-hú, corean 보덴 호 Bodaen-ho, giapunais ボーデン湖 Bōden-ko.

Lai da Constanza[modifitgar | modifitgar il code]

Suenter il concil da Constanza en il 15avel tschientaner è il num alternativ Lacus Constantinus sa derasà en il territori linguistic roman (catolic). Quel num sa referescha a la citad romana tardiva Constantia, situada al scul dal Rain ord l'Obersee, che da sia vart è numnà tenor l'imperatur Constantin. Exempels per quai èn il franzos Lac de Constance, il talian Lago di Costanza, il portugais Lago de Constança, il spagnol Lago de Constanza, il rumen Lacul Constanţa. Er en l'englais cun sias fermas influenzas da las linguas romanas, ha il num Lake Constance pudì fitgar pe ed è da quai vegnì exportà en diversas autras linguas dal mund sco per exempel en il swahili en la furma Ziwa la Konstanz.

Il rumantsch conuscha tant la denominaziun Lai da Constanza sco era Lai Bodan.

‹Mar svabais›[modifitgar | modifitgar il code]

La denominaziun „Schwäbisches Meer“ han ils scripturs dal temp modern tempriv e da l'illuminissem adoptà da scripturs antics, probablamain da Tacitus. Questa surpigliada sa basa dentant sin in errur. Cun il num Mare Suebicum èn ils Romans na sa referids betg al Lai da Constanza ma al Mar da l'Ost. En in temp cura ch'ils Romans han presumà ils „Suebs germanics“ er en la vischinanza dal mar era questa denominaziun chapaivla. Ils scripturs dal temp modern tempriv han survesì quai ed èn sa orientads probablamain orientà al Circul svevais (Schwäbischer Reichskreis) existen a lez temp, che cuntegneva er ils territoris sin la spunda orientala dal Lai da Constanza (cf. Svevia Superiura). Tar ils abitants da las cuntradas enturn il Lai da Constanza è quest num dentant strusch enconuschent e na vegn betg duvrà. Plinavant è la plipart da la regiun na situà betg en il territori linguistic svevais ma en quel bas ed aut aleman.

Geografia[modifitgar | modifitgar il code]

Divisiun[modifitgar | modifitgar il code]

Il Lai da Constanza è situà en la regiun prealpina. La lunghezza da riva dals dus lais munta a 273 km. Da quels sa chattan 173 km en la Germania, 28 km en l'Austria e 72 km en Svizra. Il Lai da Constanza è, sch'ins summescha l'Obersee e l'Untersee, cun 535 km² davos il Balaton u Plattensee (594 km²) ed il Lai da Genevra (582 km²) il terz grond lai da l'Europa centrala tenor surfatscha ed il segund grond tenor il volumen d'aua (48 km³) suenter il Lai da Genevra (89 km³). Ses intschess importa 11'500 km².

La surfatscha da l'Obersee munta a 473 km². Ella s'extenda tranter Bregenz e Bodman-Ludwigshafen per 63,3 km, la largezza maximala importa 14 km (tranter Friedrichshafen e Romanshorn), a ses punt il pli profund tranter Fischbach ed Uttwil mesira el 254 m. Il bratsch nordoccidental en furma d'in det ha num Überlinger See. En la lingua da mintgadi vegn l'Überlinger See considerà sco in'atgna part. Il cunfin tranter l'Obersee e l'Überlinger See va quasi lung la lingia tranter il piz dal Bodanrück ch'ha num „Hörnle“ e Meersburg. Ils trais golfs pitschens sin la riva dal Vorarlberg han nums propris: davant Bregenz sa chatta la Bregenzer Bucht, davant Hard e Fußach la Fußacher Bucht ed en il vest da quai il Wetterwinkel. En il vest da quai, gia en Svizra, sa chatta la Rorschacher Bucht. Pli en il nord, sin la vart bavaraisa, è la Reutiner Bucht. La scarpa da viafier e la punt per il traffic d'autos che mainan da la terra ferma a l'Insla da Lindau separan il Lai da Constanza dal uschenumnà „Kleiner See“ (lai pitschen) che sa chatta tranter la fracziun Aeschach e l'insla. En l'ost da Constanza sa chatta il Konstanzer Trichter.

L'Untersee ha ina surfatscha da 63 km² ed è separà da l'Obersee, meglier ditg da ses bratsch dal nordvest, l'Überlinger See, tras la peninsla gronda Bodanrück. El è marcà da las morenas finalas da diversas lieungas da glatscher e morenas centralas e dividì fermamain. Questas parts dal lai ha nums propris. En il nord da l'insla Reichenau sa chatta il Gnadensee. En il vest dad ella, tranter la peninsla Höri e la peninsla Mettnau è il Zeller See. En il nord da la Mettnau chatt'ins il Markelfinger Winkel. Ils drumlins dal Bodanrück meridiunal cuntinueschan sin il fund da questas parts da lai settentriunalas. En il sid da la Reichenau s'extenda da Gottlieben fin ad Eschenz il Rheinsee cun sia current renana parzialmain sviluppà. Sin la plipart da las chartas n'è il num dal Rheinsee betg inditgà perquai che quel è il meglier lieu per l'inscripziun da l'Untersee.

Furmaziun[modifitgar | modifitgar il code]