Giovanni Segantini

Ord Wikipedia
Giovanni Segantini enturn il 1890

Giovanni Segantini (* ils 15 da schaner 1858 ad Arco, Trentino; † ils 28 da settember 1899 sin il Munt da la Bês-cha, Puntraschigna) è stà in pictur talian dal simbolissem romantic ed in maister da las cuntradas da muntogna. El ha cumenzà gia baud cun la pictura al liber. Segantini ha sviluppà in’atgna versiun da la tecnica da malegiar pointillistica. Cun questa tecnica al èsi reussì da reproducir la glisch viva dal mund alpin e d’augmentar l’effect natiralistic da ses maletgs.[1]

Vita[modifitgar | modifitgar il code]

Onns temprivs (1858–1875)[modifitgar | modifitgar il code]

Document da naschientscha da Segantini

Segantini è naschì l’onn 1858 ad Arco al Lai da Garda ch’era da quel temp territori austriac. Ses vair num, Battista Emanuele Maria Segatini, ha el midà pli tard en Segantini.[2] Sia mamma Margherita de Girardi (* ils 4 da settember 1828 a Castello; † ils 3 da matg 1865 a Trient) era la terza dunna da ses bab, Agostino Segantini (* 1802; † ils 20 da favrer 1866), ch’era scrinari. In frar ch’era sis onns pli vegl che Giovanni è vegnì per la vita l’onn 1858 tar in incendi.

Suenter la mort prematura da sia mamma (ella è morta cun 37 onns) ha ses bab dà en tgira Giovanni a sia figlia or da l’emprima lètg, Irene. Quella resentiva il pitschen sco ina chargia e Giovanni scappava perquai tar mintga chaschun. Il fanadur da l’onn 1865 è l’odi da sia mesa sora stà uschè grond ch’ella ha scrit en ina brev a l’autoritad da Puntina ch’ins duessi prender davent la naziunalitad austriaca a Segantini. Quai è capità. Tenor las leschas repressivas che valevan da quel temp en l’Imperi austriac per ils dominis talians pudeva vegnir prendì davent ad in uffant da set onns sia naziunalitad.

Segantini è stà si’entira vita senza naziunalitad. L’onn 1870 è el vegnì tschiffà senza palpiris, e perquai che ses bab era mort, è el sa tschentà en l’institut d’educaziun Riformatorio Marchiondi. Là ha el emprendì la professiun da chalger. In vegl spiritual da l’institut al ha prendì sut sia protecziun. El ha percurschì il talent da malegiar da Segantini, ha raquintà dad el al pader pictur Fra Angelico ed ha permess ad el da malegiar e modellar.[3] L’onn 1873 è Segantini vegnì a Milaun ed ha lavurà tar l’anteriur partisan da Garibaldi, Luigi Tettamanzi. Tettamanzi era in pictur da cafanuns, da transparents e da tavlas d’ustarias. Ultra da quai era el anc cumediant ed autur da dramas istorics. Tettamanzi ha engaschà Segantini sco gidanter ed al ha instruì en la pictura. Grazia ad intervenziuns da ses mez frar Napoleone ha Segantini pudì bandunar l’institut d’educaziun.

Milaun (1875–1880)[modifitgar | modifitgar il code]

Segantini, enturn il 1878

L’onn 1875 è Segantini s’inscrit a l’Academia d’art da Brera a Milaun ed ha frequentà curs dal di en la pictura e curs da la saira en l’ornamentica. Cun ses emprim maletg pli grond, Il coro di Sant’Antonio, è el sa participà l’onn 1879 ad in’exposiziun naziunala. Sia nova moda da tractar la glisch ha immediat sveglià l’attenziun da scolasts e scolars.

«Jau n’aveva segir betg l’intenziun da crear in capodovra, mabain simplamain da ma fatschentar cun la pictura. Tras ina fanestra averta entrava in radi da glisch che bagnava las sutgas da lain entagliadas dal chor. Jau hai malegià questa part ed hai dà oravant tut fadia da tschiffar la glisch. Immediat hai jau realisà ch’i n’è betg pussaivel da tschiffar la glisch be cun maschadar las colurs sin la paletta. Uschia hai jau scuvert la metoda d’ordinar las colurs stgettas e puras ina sper l’autra sin la taila da glin empè da las maschadar sin la paletta. Cun contemplar il maletg sin ina distanza natirala surpiglia la raitina la funcziun da maschadar las colurs.»[4]

Malegiar las truclas da la catedrala da Sant’Antonio, illuminadas tras ina fanestra laterala, valeva enfin lura sco in problem nunschliabel. Ins vuleva perquai surdar a Segantini il premi Principe-Umberto ch’era dotà cun ina valur da 5000 liras. Persunas scuidusas èn dentant vegnidas d’impedir quai cun far attent la giuria che Segantini na saja betg in Talian, mabain in Austriac.[5] Il maletg è vegnì cumprà da la Societad per il bel art da Milaun. Pli tard ha Segantini survegnì l’incumbensa da producir per ils students maletgs anatomics colurads. Tras quai ha er el s’approprià bunas enconuschientschas da l’anatomia. Perquai ch’el aveva differenzas d’opiniun cun ils professurs da l’academia d’art da Brera, ha Segantini bandunà quella suenter dus onns.

Il medem onn ha el emprendì d’enconuscher en la Galleria Vittore ed Alberto Grubicy a Milaun il criticher e martgadant d’art Vittore Grubicy. La galaria aveva arranschà in’exposiziun commemorativa a chaschun da la mort prematura da Tranquillo Cremona (1837–1878). Segantini è entrà en l’exposiziun cun vestgadira paupra e chalzers grops. El ha survegnì ina reprimanda da Grubicy. Ma Segantini è s’exculpà, ha contemplà vinavant ils maletgs cun attenziun e s’ha dà d’enconuscher sco pictur. Uschia ha cumenzà ina relaziun ed amicizia per vita duranta ed ils quitads finanzials da Segantini han gì ina fin. Grubicy procurava per incumbensas da maletgs da natira morta e preschentava ils maletgs da Segantini sin la fiera d’art. Tras Grubicy ch’era bler en viadi vegniva Segantini ultra da quai en contact cun reproducziuns d’artists da ses temp. Per Segantini era quai ina da las unicas pussaivladads per emprender d’enconuscher auters artists (sco per exempel Jean-François Millet) e lur ovras.[6]

Brianza (1880–1886)[modifitgar | modifitgar il code]

Bice Bugatti

Ses emprim atelier ha Segantini avert l’onn 1880 en la Via San Marco al Naviglio a Milaun. Qua ha el emprendì d’enconuscher Luigia Bugatti ch’aveva 17 onns. Ella vegniva numnada Bice ed era la sora da ses conscolar ed ami Carlo Bugatti ch’è daventà pli tard a Milaun ed a Paris in scrinari da mobiglias renumà. Bice è stada model per il maletg La Falconiera l’onn 1880, in maletg romantic che mussa quant ferm che l’artist era inamurà. L’eroxa dal maletg ha num Bice del Balzo ed ha survegnì tras ils egls dal pictur inamurà «furmas terrestras en la figura feminina da la charezzada Luigia Bugatti ch’è daventada sia Bice.»[7] Maridar n’han els betg pudì, perquai ch’el na possedeva betg ils palpiris necessaris.

1880 è Segantini ì a star cun Bice a Pusiano en la cuntrada rurala da la Brianza (tranter Milaun e Lecco) cun sias collinas e lais. Il pèr ha gì dus uffants: Gottardo, naschì l’onn 1882, pli tard sez pictur e biograf da ses bab, ed Alberto (1885–1904). Ses terz figl Mario (mars 1885–1916) e la figlia Bianca (matg 1886–1980) èn naschids pli tard a Milaun. Mario è medemamain vegnì pictur e Bianca ha edì l’onn 1909 a Lipsia las scrittiras e brevs da ses bab en lingua tudestga. L’onn 1882 è la famiglia Segantini ida a star en in domini a Carella, nua che Segantini ha emprendì d’enconuscher il pictur lombard Emilio Longoni (1859–1932).

Durant quel temp ha Segantini fatg studis extendids davart la natira morta e sviluppà en numerus maletgs ina pictura ch’era fitg datiers a la natira. Savens ha el malegià flurs, perquai ch’ellas represchentavan per el la bellezza da la natira. Qua, al Lai da Pusiano, è sa sviluppada l’onn 1882 l’emprima ediziun dal maletg Ave Maria a trasbordo ch’è vegnì undrà dus onns pli tard tar in’exposiziun ad Amsterdam. L’emprima ediziun n’è deplorablamain betg sa mantegnida.

Ils 20 da schaner 1883 han Segantini e Grubicy suttascrit in contract, en il qual Segantini ha dà l’autoritad a ses mecen da segnar maletgs cun il monogram ‹G.S.›, d’al represchentar en tut ils fatgs publics e privats sco er da disponer davart ses possess e davart sias creaziuns.

Il 1885/1886 è Segantini ì a star per in mez onn a Caglio. Là ha el creà Alla stanga, ina da sias ovras las pli impurtantas. Questa cumposiziun plain glisch e da gronda surfatscha mussa la summa da tut il svilup che Segantini aveva fatg enfin qua. En in tschert senn anticipescha il maletg schizunt elements da ses Trittico della natura.[8]

Savognin (1886–1894)[modifitgar | modifitgar il code]

Chasa d’abitar da Segantini a Savognin
Giovanni Segantini e Bice avant il maletg L’aratura (enturn l’onn 1888)

Unfis da la cuntrada ha Segantini bandunà l’onn 1886 cun sia famiglia la Brianza ed è ì per sis mais a Milaun, nua ch’el ha exequì lavurs per la burgaisia lombarda. Suenter ina lunga excursiun sur Com, Livign, il Puschlav, Puntraschigna e Silvaplauna è el sa domicilià a Savognin, nua ch’el ha vivì ensemen cun sia famiglia enfin l’onn 1894. Qua è Segantini sa deditgà a motivs or da la vita dal vitg alpin ed ha integrà en la cuntrada la glieud e lur activitads purilas. Numerusas da sias grondas ovras èn naschidas qua. Uschia ha el per exempel creà ina nova versiun dal maletg Ave Maria a trasbordo. Tar quest maletg ha el experimentà per l’emprima giada cun la tecnica dal divisiunissem. Er in da ses maletgs ils pli populars, Le due madri, è vegni stgaffì a Savognin. In’autra ovra d’impurtanza da quest’epoca, L’aratura da l’onn 1890, sa chattà oz en la Nova Pinacoteca a Minca.

Barbara Uffer

En l’Ollanda, en Belgia, en Germania, pli tard er en l’Austria e schizunt en il Giapun[9] ha Segantini cuntanschì grond renum ed è vegnì visità da Max Liebermann e Ludwig Fulda. Giovanni Giacometti ed il giuven Cuno Amiet (che Segantini ha emprendì d’enconuscher durant las vacanzas da stad a Stampa tar Giacometti) han pudì giudair sia promoziun bainvulenta.[10] En rom da l’exposiziun mundiala da l’onn 1886 a Londra è Segantini stà in dals artists represchentads il pli bain a l’Italian Exhibition. Tras quai è sia preschientscha internaziunala vegnida confermada. L’onn 1889 èn sias ovras stadas represchentadas a l’exposiziun mundiala a Paris en la partiziun taliana e ses maletg Vacche aggiogate da l’onn 1888 è vegnì premià cun la medaglia d’aur. En ses maletgs ha el cumenzà a s’avischinar al simbolissem. L’emprima retrospectiva da Segantini ha gì lieu a Milaun en la Galeria Grubicy il december 1891. Segantini ha cumenzà a tgirar contacts cun ils martgadants Ernst Arnold a Dresden, Eduard Schulte a Berlin ed auters. Tras quai ha Alberto Grubicy pers ils dretgs exclusivs per sias ovras.

En bleras ovras da Segantini è Barbara Uffer (1873–1935) stada il model privilegià da Segantini: tranter auter sco matta che baiva al bigl; l’onn 1887 sin il maletg Costume Grigionese; sco matta che fa stgaina sin in prà l’onn 1888; sco pastura da nursas sut in tschiel serain sin il maletg da l’onn 1891 Mezzogiorno sulle alpi u sco matta che dorma sper ina saiv sin il maletg Riposo all’ombra l’onn 1892. Cur che Segantini è sa chasà l’onn 1886 cun sia famiglia a Savognin è Barbara, ina matta da 13 onns cun il surnum Baba, entrada en il servetsch da la famiglia. Ella guardava da tut ils quatter uffants, Gottardo, Alberto, Mario e Bianca, e fascheva las chombras. Plinavant stueva ella accumpagnar Segantini cun proviant e cun utensils da picturar cur ch’el lavurava en la cuntrada.

Barbara Uffer è ida cun els era cur che la famiglia da Segantini ha midà domicil. L’onn 1899 ha ella accumpagnà Segantini sin il Munt da la Bês-cha, nua ch’el ha lavurà vi da la part amez da ses tripticon Trittico della natura. Suenter la mort da Segantini è Baba stada anc tschintg onns tar Bice ed ils uffants fin ch’ella ha bandunà la famiglia suenter tut en tut 19 onns.[11]

Malögia (1894–1899)[modifitgar | modifitgar il code]

La chasa da Segantini cun atelier a Malögia
Famiglia Segantini a Malögia l’onn 1898: da sen. Gottardo, Giovanni, Bice, Mario, Baba Uffer, Alberto, Bianca
Notizias, qua tar il tema olma

L’avust 1894 ha la famiglia Segantini bandunà Savognin ed è ida a star a Malögia. Là è ella sa chasada en il Chalet Kuoni ch’era vegnì bajegià d’in inschigner da la Viafier dal Gottard. La chasa spaziusa è situada damanaivel dal Lai da Segl. Da quel temp è Segantini entrà en contact cun ils commerziants d’art Bruno e Paul Cassirer sco er cun Felix Königs da Berlin ch’al han lura er represchentà sin il martgà. A partir da l’onn 1896 lavurava Segantini durant la stad a Malögia e l’enviern a Soglio en Bregaglia. Qua èn vegnidas picturadas tranter auter cuntradas muntagnardas cun ina tecnica ch’è parentada cun il neoimpressiunissem. Da grond renum è oravant tut il tripticon Il trittico della natura che consista da las parts: La vita, La natura e La morte. Il maletg La vita ha Segantini picturà da l’onn 1896 enfin l’onn 1899 en vischinanza da Soglio, La natura da l’onn 1897 enfin l’onn 1899 sin il Munt da la Bês-cha sur Puntraschigna e La morte da l’onn 1896 enfin l’onn 1899 sin il Pass dal Malögia en direcziun da la Bregaglia. Il tripticon è exponì en il Museum da Segantini a San Murezzan.

Durant ses temp a Malögia ha Segantini gì correspundenzas intensivas cun ils poets Angelo Orvieto (1869–1967) e Domenico Tumiati (1847–1933); cun l’autura da romans Neera (pseudonim per Anna Radius Zuccari, 1846–1918) ch’è stada ina da las emprimas persunas ch’ha scrit ina biografia da Segantini; cun il milanais Gerolamo Rovetta ch’era in romanticher tardiv; cun il librettist Luigi Ilica (1857–1919); cun il pictur divisiunistic Giuseppe Pellizza da Volpedo e cun il poet napolitan Vittorio Pica (1866–1930) ch’ha introducì en l’Italia l’impressiunissem ed il simbolissem. Er cun ils secessiunists da Vienna – che vesevan en Segantini in piunier da la pictura moderna – ha el tgirà in barat intensiv. L’apatridia da Segantini al chaschunava anc adina grondas difficultads. En l’Austria perencunter, nua che l’imperatur Franz Joseph admirava sias ovras, giudeva Segantini ina tscherta protecziun.

Tar ina radunanza da vischnanca a Samedan l’onn 1897 ha Segantini preschentà in project ch’avess gì da vegnir finanzià da hoteliers engiadinais. Per l’exposiziun mundiala a Paris da l’onn 1900 aveva Segantini previs in panorama da l’Engiadina. Igl avess duì vegnir realisà in pavigliun ch’avess gì da mussar «las bellezzas natiralas da l’Engiadina entras in illusiunissem en furma d’in process figurativ e plastic tut en la meglra tradiziun dals panoramas dal 19avel tschientaner.»[12] Il project preveseva in’architectura rodunda, da fier cun ina surfatscha totala da 3850 meters quadrat ch’avess duì mussar la cuntrada e l’atmosfera da la vita en las Alps svizras. Il tripticon Il trittico della natura dueva vegnir integrà en il project. Ils gronds custs d’in milliun francs ch’avessan stuì vegnir pajads mo per il fit sco er las lungas tractativas ch’han durà fin l’onn 1900 han fatg ir ad aua il project.

Per l’illustraziun d’ina Bibla ha Segantini furnì l’onn 1898 trais maletgs. La chas’editura Geillustreerde Bijbel Uitgaven d’Amsterdam aveva fundà in’interpresa cun la finamira d’edir ina Bibla illustrada en pliras linguas per in pretsch bass. Ultra da Segantini èn vegnids supplitgads numerus auters artists renconuschids europeics da sa participar. La realisaziun ha durà da l’onn 1896 enfin l’onn 1903.

Ses patratgs e sias concepziuns artisticas ha Segantini explitgà en numerus texts. Il november 1898 ha la revista da la Secessiun da Vienna (Ver Sacrum) publitgà ses text Contemplaziuns davart l’art. Quel era concepì sco resposta sin in artitgel cumparì en la revista Le Figaro, en il qual Leo Tolstoj aveva tschentà la dumonda: «Tge è quai, art?». Sin questa dumonda ha Segantini respundì suandantamain: «Cur ch’jau hai vulì mitigiar il mal da geniturs ch’avevan pers in uffant, hai jau malegià il maletg Doglia confortato per mezzo di credo. Per consecrar in liom da dus inamurads hai jau pictura il maletg L’amore alla fonte della vita e per laschar sentir la cumplaina intimitad da l’amur materna hai jau malegià il maletg Il frutto dell’amore. Il maletg L’angelo della vita hai jau malegià cur ch’jau hai vulì chastiar las mammas nauschas e per chastiar las superbias, nunfritgaivlas, voluptusas hai jau picturà il maletg Castigo nel purgatorio. E cur ch’jau hai vulì inditgar la funtauna da tut il mal ha jau malegià il maletg La vanità

A la fin ha el respundì: «Leo Tolstoj fa sco sch’el na savess betg tge ch’ins chapescha sut bellezza e tge ch’è sia muntada. El stuess be contemplar ina flur. Quella schess ad el tge che la bellezza è quai meglier che mintga determinaziun. El fa er sco sch’el na savess betg da tge punct che l’art cumenza. L’art entschaiva nua ch’il brutal, artifizial e banal chala. Sche vus giais sper ina fanestra d’ina chasa da purs via ch’è ornada cun bellas flurs ch’en tgiradas cun charezza pudais vus esser segirs ch’i regia en l’intern da la chasa urden e schubradad e che la glieud che viva en la chasa n’è betg nauscha. Qua entschaiva l’art cun sias bunas ovras.»[13]

Munt da la Bês-cha (en il center dal maletg)
Chamona Segantini, 1900
Giovanni Giacometti: Segantini sin il letg da mort

Mez settember da l’onn 1899 ha Segantini ascendì cun ses figl Mario il Munt da la Bês-cha per lavurar vi dal maletg La natura ch’era quasi finì. Durant la stad aveva el lavurà vi dals maletgs La vita e La morte. Il grond tripticon Trittico della natura avess duì esser a fin per l’exposiziun mundiala a Paris.

Bainbaud suenter l’arrivada sin il munt è Segantini vegnì malsaun pervia d’ina inflammaziun dal pellitsch. Ma el ha lavurà vinavant nunstanclentaivlamain. Ses figl è festinà giu San Murezzan tar dr. Oskar Bernhard ch’era in ami dal pictur. Cun Bice ch’era turnada en prescha da Milaun è il figl ascendì il culm. Ma per il malsaun è tut l’agid vegnì memia tard. Uschia è Giovanni Segantini mort ils 28 da settember en la vegliadetgna da be 41 onns. Preschents eran ses figl Mario, dr. Oskar Bernhard e Bice.[14] En il presentiment da sia mort, ma er da la renconuschientscha da si’ovra, ha el ditg a sia dunna consternada: «Jau hai vis giu en la val ina gronda fulla da glieud; questa glieud era uschè pitschna ed jau uschè grond.» Ses ultims pleds èn stads: «Voglio vedere le mie montagne» (Jau vuless vesair mias muntognas) – in ultim confess a sias muntognas amadas. Suenter sia mort è ses giuven ami Giovanni Giacometti vegnì al letg da mort ed ha picturà il stimà artist.

Il prim d’october 1899 è Segantini vegnì sepulì sin il pitschen santeri da Malögia ch’el aveva perpetnisà ils onns 1895/96 en il maletg Il dolore confortato dalla fede. Bice è morta 39 onns pli tard, ils 13 da settember 1938, a San Murezzan. Ella è vegnida sepulida sper Giovanni. Ina tavla porta l’inscripziun «Da presso e da lunge in terra e in cielo uniti in vita e in morte ora e sempre» (Datiers u dalunsch, en tschiel u sin terra, unids en vita e mort per ussa ed adina). Sur lur fossas stat l’inscripziun «Arte ed amore vincono il tempo» (Art ed amur surmuntan il temp). Dasper las fossas da Giovanni e da Bice sa chattan las fossas da lur uffants Mario, Gottardo ed Alberto Segantini. La figlia Bianca è vegnida sepulida ad Arco, nua ch’ella era turnada suenter sia dimora a Lipsia.

Artist[modifitgar | modifitgar il code]

La vaira carriera da Giovanni Segantini ha cumenzà cur ch’el è sa domicilià en la Brianza. Qua è el sa fatschentà cun Jean-François Millet e sias furmas d’expressiun artisticas. Millet aveva gia anticipà elements stilistics da l’impressiunissem. Pir en ses dissegns da cuntrada cun lur glisch mistica, creads a partir da l’onn 1865, è Millet sa plazzà pli datiers dal simbolissem. Segantini enconuscheva l’ovra dal Franzos mo da fotografias. Cun guardar pli exact sa differenzieschan las ovras da Segantini e da Millet malgrà lur parallelas: Millet, oriundamain pictur d’atelier, malegiava sias cuntradas in pau somber; Segantini perencunter malegiava cler e cun ina glisch senza resguard. En ina brev al poet Tumiati dals 29 da matg 1898 ha Segantini scrit latiers:

Jean-François Millet: Des glaneuses (1857)

«Per exprimer pli fitg mes sentiments ed er per dar vita a tut il milieu da mias ovras tras ils sentiments poetic-pittorescs da mes spiert, ma distanziav’jau l’emprim temp dals models fraids, gieva la saira durant las uras dal tramunt ora en il liber ed absorbava en mai l’atmosfera ch’jau hai alura confidà l’auter di a la taila da glin.»[15]

L’epoca poetic-idillica da Segantini è sa sviluppada a medem temp sco sia deliberaziun da la citad gronda, segnada d’ina vita restrenschenta per si’olma. L’armonia da ses conturn puril e ses esser inamurà en la vita rurala ed en l’agen giuven tegnairchasa han contribuì essenzialmain al svilup intern ed artistic da Segantini.[16]

Millet aveva poetisà il pur ed elevà el sco uman romantic e litterar. La tscherna da quest motiv era per el in’expressiun d’in program etic-social. Ma sco citadin intellectual enconuscheva el la vita purila be a l’ur. Malgrà las sumeglientschas exteriuras dals motivs dals dus artists han quels da Segantini in tut auter esser. Tar el è l’uman stà integrà ed unì da l’entschatta ennà cun la cuntrada; ses pasturs e purs restan simpels e senza tuttas emfasas. Segantini sez ha exprimì questas differenzas cun ils suandants pleds: «Jau vuleva simplamain malegiar ses models tut auter che Millet: ventiraivels, bels e cuntents, senza provocar cumpassiun; plitost scuidanza vulev’jau provocar, sch’ins ha emprendì d’enconuscher els e lur vita sco jau.»[17]

En il magazin tudestg Kunstwart (che sustegneva il moviment per la refurmaziun da la vita) ha Ferdinand Avenarius danovamain fatg l’onn 1908 ina cumparegliaziun cun Millet e resumà quella en la suandanta constataziun: «Tar la concepziun dals umans na cuntanscha Segantini per bler betg tanta forza sco Millet, ma el n’aspira er betg quai. Sco Millet dat el a ses umans grondezza, ma el na lascha betg la suveranitad absoluta ad els. Per el signifitga ‹il grond› anc bler pli ferm che tar Millet l’entir, la cuntrada, la terra materna, u – cun midar l’accentuaziun dals sentiments – la vita.» En cuntradicziun cun la stenta da Segantini da descriver la grondezza da la natira e da la vita senza grond patos, tutgava ses figl sco biograf savens in tun dad imni, cur ch’i gieva per mussar las qualitads da ses bab artist: «L’artist è in spiritual da la sublima bellezza dal stgaffiment che stat en il servetsch da drizzar sia vita vers questa deessa sclerida e, sch’igl è necessari, da s’unfrir per ella.»[18]

Giovanni Segantini: La raccolta del fieno (1890–98)

Segantini ha vivì durant in temp d’ina industrialisaziun accelerada, da grondas prestaziuns tecnicas (ventschida da la Viafier dal Gottard 1882) e da grond svilup en las scienzas natiralas. Sco blers artists veseva Segantini en l’avanzament da modas da patratgar natiralisticas e materialisticas in privel per il pensar spiertal, per l’olma e per l’ideal. En connex cun la relaziun tranter l’ideal e la natira ha el ditg: «In ideal ordaifer il natiral ha a lunga vista nagina forza da viver, ma ina realitad senz’ideal è ina realitad senza vita.»

En la biografia da Segantini è ses figl Gottardo sa dumandà, schebain Segantini saja stà in natiralist u in idealist. El è vegnì a la conclusiun ch’el na saja stà ni in ni l’auter: «In ch’ha cumplettà sias capacitads cun sa dar cuntinuadamain fadia en in stil serius e cun in regl da concurrer cun ils pli gronds da ses temp, n’è betg pli in natiralist, mabain in grond idealist.» La tendenza fundamentala da sias stentas era da reproducir la natira decentamain, betg da «sa profundar en particularitads grotescas ed interessantas, mabain da preschentar las bellezzas ch’èn renconuschidas en general».

Segantini na vuleva betg currer suenter als critichers, na vuleva betg stgaffir uschenumnà art popular. Ses maletgs n’eran betg maletgs per in public pli vast. Els devan en egl als artists e vegnivan en mintga cas renconuschids e stimads en tscherts ravugls pervia da lur tendenzas d’art avanzadas. Ses maletgs occupavan ina posiziun speziala perquai ch’els vegnivan duvrads per cumbatter cunter opiniuns tradiziunalas davart il malegiar. Ma perquai che las ovras da l’artist han cuntanschì curt suenter sia mort in renum e perquai ch’ils maletgs en daventads bainvesids dal public, na pon ins betg trair la conclusiun ch’els sajan er vegnids fatgs per il public.[19]

Ditg ha la scena d’art attribuì las ovras da Segantini al pointillissem. Per el sez era la tecnica dentant be in med per cuntanscher la finamira. El era oravant tut in pictur da siemis da la cuntrada ch’el transponiva sin la taila da glin. Cumbain che Segantini vegn resguardà en l’istorgia d’art sco simbolist, è el stà en sia tendenza fundamentala in expressiunist ed è sa servì d’expressiuns realisticas. Uschia è el ì – er sche lur meds d’exprimer èn dal tuttafatg differents – en direcziun da Caspar David Friedrich, «il qual el dominescha dentant en ses talent artistic ed en la genuinitad da ses sentiment per la natira».[20]

Ovra: ‹Il trittico della natura› sco exempel[modifitgar | modifitgar il code]

Sco gia menziunà aveva Segantini previs per l’exposiziun mundiala da l’onn 1900 a Paris in panorama da l’Engiadina. Per motivs finanzials n’ha quel dentant betg pudì vegnir realisà. Perquai ha el reducì ses project e cumenzà cun las trais parts centralas da La sinfonia da las Alps. A maun da skizzas lavurava el vi dals gronds maletgs, en ils quals la glisch, l’aria, la distanza e la culissa duevan exprimer il vair spiert da las muntognas. Ils ulteriurs quatter maletgs da La sinfonia da las Alps (Narcisismo, Carità, Il lavoro e La lavina) n’èn betg finids pervia da la mort prematura da Segantini. Per quest motiv è il tripticon da las Alps da vesair sco in fragment da quai ch’el aveva en senn da far: in panorama da l’Engiadina.[21]

Panorama da l’Engiadina
Ils chartuns da Segantini dals onns 1898–1899

Oriundamain avevan ils trais maletgs realisads num Armonia della vita, La natura ed Armonia della morte. Ils titels La vita – La natura – La morte han ils maletgs retschavì pir suenter la mort da Segantini ed uschia sa numna l’ovra oz: Il trittico della natura.

Cumenzà aveva Segantini cun il maletg Armonia della morte, ma el ha adina puspè interrut la lavur. Sco segund maletg ha el cumenzà l’atun 1896 a Soglio l’Armonia della vita. La natura – e cun quai manegiava Segantini la natira dal mund alpin – dueva chattar ina glorificaziun grondiusa sco propaganda per San Murezzan ch’era l’incumbensader da quest’ovra.[22] Suenter ch’il contract è stà fatg, ha Segantini mess tiers, sco pendants tar La natura, ils dus maletgs Armonia della vita ed Armonia della morte.

Tar il tripticon ha Segantini dissegnà l’onn 1899 trais chartuns ed als tramess al president da la cumissiun d’art per l’exposiziun mundiala. Agiuntà als chartuns era ina brev scritta da Segantini e translatada en franzos da Grubicy. En quella steva ch’il tripticon cumpiglia, inclus las lunettas, ina ladezza da dudesch meters e mez ed in’autezza da tschintg meters e mez.[23]

La vita[modifitgar | modifitgar il code]

La vita mussa la cuntrada sin la planira auta Plan Luder a Soglio en Bregaglia durant il tramunt dal sulegl. Davostiers ves’ins a dretga il Glatscher dal Bondasca ed a sanestra la gruppa da muntognas dal Sciora. L’egliada dal contemplader vegn manada tras ina senda che descenda vers il center dal maletg. Da vart dretga sesa ina mamma cun ses uffant; ella para dad esser creschida ensemen cun in schember. Segantini ha ditg ch’il maletg mussia «la vita da tut las chaussas ch’han lur ragischs en la mamma natira.»[24] La roma da la planta signifitgescha la colliaziun tranter terra e tschiel. Dal tschiel vegn l’egliada puspè manada a dretga sur la spunda da la muntogna tar duas dunnas che sa chattan sin la senda – il rudè sa serrà.

La lunetta dal chartun mussa in’allegoria da las forzas che regalan vita e procuran per la mort. Il vent che sufla tira cun sai la mort, l’aua ed il fieu. Ma or da lur forza destructiva nascha nova vita. Per ils medagliuns a dretga ed a sanestra eran previs ils maletgs Narcisismo e Carità.

La natura[modifitgar | modifitgar il code]

Il maletg La natura è vegnì creà sin il Munt da la Bês-cha sur Puntraschigna. L’observatur guarda en l’ultima glisch dal di vers San Murezzan ed ils Lais da l’Engiadin’Ota. Davosvart è da vesair il Piz Morteratsch. Ils umans ed animals che returnan a chasa èn integrads ruassaivlamain en il gir da la natira. La luminusitad extraordinaria da las colurs dal tschiel ha Segantini cuntanschì cun surtrar l’entir tschiel cun stritgs fins radials drizzads vers anor. En il sectur dal sulegl dovra el dapli mellen, vers anor adina dapli blau cler ed alv, ma er in zic cotschen.

La lunetta dal chartun mussa chasas da San Murezzan en ina cuntrada d’enviern, illuminada dal clerglina. Per ils medagliuns a dretga ed a sanestra eran previs ils maletgs Il gnafalio e Leontopodium alpinum, ils simbols per la primavaira alpina e per la stad.

La morte[modifitgar | modifitgar il code]

Il maletg La morte n’è betg finì. El mussa ina cuntrada d’enviern matutina en vischinanza dal Pass dal Malögia, nua ch’ina giuvna morta vegn purtada or d’ina chamona. Observond la saiv ed il chaval vegn l’egliada manada si tar las nivlas: la morta ha surmuntà la vita terrestra. Il tschiel glischant signifitgescha speranza e confiert.

En la lunetta dal chartun portan dus anghels l’olma da la morta en il tschiel cristian, perquai che tut il passà chatta en in cor cartaivel ina renaschientscha. En il medagliuns a dretga ed a sanestra eran previs ils maletgs Il lavoro e La lavina.

La vita – Daventar
La vita – Daventar
La natura – Esser
La natura – Esser
La morte – Passar
La morte – Passar

Il trittico della natura
La vita, 190 x 320 cm – La natura, 235 x 400 cm – La morte, 190 x 320 cm, 1898–1899, ieli sin taila da glin
Museum Segantini, San Murezzan

En ses tun in pau idealisant ha Gottardo Segantini scrit davart quest’ovra: «La construcziun da tut il tripticon fa vegnir endament las capodovras da la renaschientscha, nua ch’ils artists na vegnivan mai stanchels da sfurzar ensemen las pli differentas cumposiziuns per exprimer ina ponderaziun religiusa. La bellezza dals trais maletgs gronds lascha supponer che quest artist talentà fiss stà abel da crear en l’ovra terminada in tal miracul artistic, spiertal e da pictura – er cunter il gust da quel temp e dad ozendi – che quest tripticon avess pudì introducir ina nova èra en la pictura.»[25]

Recepziun[modifitgar | modifitgar il code]

L’effect sin ils contemporans[modifitgar | modifitgar il code]

En l’art talian dal 19avel tschientaner, l’ottocento, valeva Segantini sco il pictur il pli universal. Teoretichers d’art al han classifitgà sin il medem stgalim sco ils artists Edvard Munch, Vincent van Gogh e James Ensor. En ses text da grond’influenza Über das Geistige in der Kunst ha Wassily Kandinsky cumpareglià l’onn 1912 Segantini cun Dante Gabriel Rossetti ed Arnold Böcklin. Areguard Segantini – envers il qual er ils imitaders formals valian pauc – ha el accentuà: «El è exteriuramain il pli materialistic, perquai ch’el prenda furmas da la natira finidas e las elavura mintgatant fin en il pli pitschen detagl (p.ex. chadainas da muntogna, er crappa, animals e.u.v.) e chapescha da crear figuras abstractas malgrà che la furma materialistica è vesaivla. Tras quai è el forsa internamain il pli pauc materialistic da quests artists.»[26]

L’avantgarda da Paris n’ha dentant chattà nagin access a l’art da Segantini. Là èn ses num e si’ovra ids svelt en emblidanza. L’istorgia da la pictura dal 19avel tschientaner vegniva instruida memia pauc exact, «tras quai ch’ins la metteva a pèr cun l’avantgarda franzosa e deva impurtanza be als meds da crear revoluziunars. (...) Quest punct da vista ha gì per consequenza che tut ils artists che n’èn betg liads directamain vi da quests moviments na tutgan betg pli tar la savida generala culturala.»[27] Malgrà l’influenza dals maletgs da Millet furmavan las ovras memia ‹estras› da Segantini pia nagin punct da referiment per ils Franzos.

En general sa lascha constatar che l’ottocento è vegnì ignorà per gronda part dador ils cunfins dal pajais. En spezial istorichers d’art franzos ed anglosaxons insistivan cun vehemenza da vesair l’art taliana dal 19avel tschientaner sco «terre des morts» (Alphonse de Lamartine). Ultra da quai ha l’ovra da Segantini subì ina digren da popularitad, perquai ch’el n’è betg stà preschent a l’exposiziun mundiala a Paris da l’onn 1900. L’exposiziun da ses Panorama da l’Engiadina avess pudì cumprovar sias qualitads.

Gia durant che Segantini viveva anc – en il temp da Meiji ch’ha durà dal 1868 fin il 1912 – èn percunter ils Giapunais sa famigliarisads cun las ovras da Segantini e restads fidaivels ad el enfin il di dad oz. Uschia è Segantini represchentà tranter auter er en il Museum naziunal per art dal vest a Tokio.

Effects posteriurs[modifitgar | modifitgar il code]

Giovanni Segantini l’onn 1898

Segantini è vegnì resguardà mo en il nord sco ‹fenomen›, en il sid da las Alps era el in represchentant da la pictura taliana ch’era sa messa sin via vers il 20avel tschientaner. En il nord da las Alps valeva el percunter per blers artists sco creatur e represchentant d’ina furma da viver datiers da la natira. Che quella haja manà pli tard ad in art patriotic degressiv na pon ins betg rinfatschar a Segantini.

L’onn 1932 ha Leni Riefenstahl filmà en las muntognas il film Das blaue Licht ed ha scrit en sias regurdientschas: «Ussa ma mancavan mo anc ils purs, els eran il pli grev da chattar. Jau vuleva avair fatschas particularas, tips aspers e severs sco quai che Segantini ha eternisà en ses maletgs.»[28] Riefenstahl n’aveva betg chattà quests tips, perquai che la ‹realitad› da Segantini è – sco quella da mintg’auter artist era – filtrada tras sia derivanza artistica. Uschia lascha sia moda da represchentar figuras umanas per exempel percorscher l’influenza da Millet e d’Anton Mauve.

Il musicist Anton Webern ha il tripticon da las Alps inspirà l’onn 1905 da scriver in emprim quartet d’instruments ad artg. Webern aveva frequentà durant ses studi da musicologia a l’Universitad da Vienna istorgia d’art sco rom lateral. Cur ch’el è stà l’avust 1902 a Minca, ha el vis il maletg L’aratura da l’onn 1890 en la Nova Pinacoteca. Uschia ha el scrit en ses diari: «Jau bram sin in artist en la musica sco quai che Segantini è stà en la pictura. Quai stuess esser ina musica ch’in artist scriva lunsch davent da tut ils eveniments mundials, en contemplaziun dals glatschers, da la naiv e dal glatsch etern e dals sombers culms gigantics, uschia stuess ella esser, sco ils maletgs da Segantini.»[29] La stad da l’onn 1905 ha Webern finì ina cumposiziun per in quartet d’instruments d’artg ch’ha pudì vegnir attribuida a sias ovras pir entras ses relaschs. La premiera ha gì lieu ils 26 da matg l’onn 1962 a Seattle cun The University of Washington String Quartet. Ils terms La vita, La natura e La morte eran mess ordavant a la cumposiziun sco motto.

Ils ultims pleds da Segantini ha il sculptur Joseph Beuys duvrà l’onn 1971 en furma levamain adattada («Voglio vedere i mie montagne») per dar num ad ina da sias installaziuns. L’installaziun sa cumpona d’ina gronda stgaffa cun in spievel oval ed ina letgera. Tranter il letg e la stgaffa stattan in’auta chista da transport averta ed ina pitschna trucla da lain cun sisur in toc lain marsch. Sin ina sutga surtratga cun zulper è postà in spievel unschì cun grass. L’installaziun cun la quala l’artist tematisescha si’uffanza cumpiglia plinavant ina fotografia ed in purtret da Beuys. Mintgin da quests objects e segnà cun crida. Sin la stgaffa stat Vadrec; sin la chista, la trucla e la sutga Sciora (grip, chadaina da muntognas) e Cime (piz) e sin il letg Walun (vallada). Tut ils objects en colliads giun plaun cun ina construcziun d’arom. En il center dal tripticon mez radund penda vi dal palantschieu sura ina lampa che tanscha fin gist sur il palantschieu ed illuminescha in toc fieuter rodund. Beuys ha ditg: «Qua dasper questa stgaffa sun jau naschì, qua da la vart. Da temp en temp m’ha la stgaffa persequità a moda sula. Jau hai gì ils emprims siemis sper questa stgaffa (...).»[30] Beuys fascinava vi da Segantini la «pretensiun da la totalitad, da laschar crescher ensemen ils umans ed ils animals cun il capitar en la natira, cun il ritmus ciclic da daventar e passar.» «Faschai da l’art in cult divin», aveva il panteist Segantini declerà e pretendì: «Il nov cult duess esser in colliaziun cun la natira, la mamma da las ragischs da la vita e cun la vita invisibla dal mund e da l’univers.»[31] Ma Beuys rumpa cun il fatalissem da Segantini. «Sco quai che las muntognas da Segantini segireschan il metabolissem da vegnir e passar, entra la vita casuala inevitabla en l’installaziun da Beuys.» Tenor Beuys pon ins prender influenza e furmar il moviment dal metabolissem.[32]

L’onn 1974 ha la band da rock britannica Yes lantschà ina cumpilaziun da dus albums cun il titel Yesterdays. Il motiv dal recto che po vegnir midà, è vegnì concepì da l’artist da fantasia Roger Dean. El va enavos sin il maletg da Segantini Castigo en il purgatorio ch’el aveva malegià l’onn 1891. Il recto mussa dus mutagls setgs ch’èn s’entretschads a l’ur dretg e sanester. En il center dal maletg pendulescha ina giuvna dunna senza vestgadira. Sisum a dretga stat il logo da Yes ed il titel da l’album.

L’onn 1999 ha il cumponist svizzer-israelian Yehoshua Lakner preschentà ses project Segante davart Giovanni Segantini. La primaudiziun è stada en l’edifizi principal da la Scola politecnica federala a Turitg, ulteriuras represchentaziuns hai dà a Milaun ed a Bratislava.[33]

Il Sentiero Segantini[modifitgar | modifitgar il code]

A chaschun dal giubileum ‹100 onns Segantini a Malögia› è vegnida installada l’onn 1994 sin iniziativa dals fotografs da Basilea Dominik Labhard e Hans Galli ina senda instructiva cun il num Sentiero Segantini. La via entschaiva tar l’atelier e la chasa d’abitar da Segantini, la Casa Segantini, e finescha tar la baselgia Chiesa Bianca, nua che Segantini è vegnì mess en bara e picturà da Giovanni Giacometti. Da la chasa d’abitar da Segantini maina la via tar in mulin da glatscher che Segantini ha duvrà sco object per il maletg La vanità. Vinavant maina la senda tar l’acla Blaunca vers nordost dal Lai da Segl. Qua mussa ina tavla il maletg Le due madri. Alura cuntinuescha il viadi tar l’anteriur lieu d’ina chamona da crap cun il num Taverna americana che Segantini ha reproducì en ses maletg La morte dal tripticon. Da quel punct maina la via tar il santeri da Malögia, la penultima staziun da la spassegiada, nua che Segantini ha malegià il maletg Il dolore confortato dalla fede.

Distincziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  • 1883: medaglia d’aur per il maletg Ave Maria a trasbordo, 1882 (emprima versiun); exposiziun mundiala ad Amsterdam.
  • 1886: medaglia d’aur per Ave Maria a trasbordo, 1886 (segunda versiun); exposiziun mundiala ad Amsterdam.
  • 1886: medaglia d’aur per il maletg Alla stanga, 1886; exposiziun mundiala ad Amsterdam.
  • 1889: medaglia d’aur per il maletg Vacche aggogiate, 1888; exposiziun mundiala a Paris.
  • 1892: medaglia d’aur per il maletg Mezzogiorno sulle alpi, 1891; Minca.
  • 1892: medaglia d’aur per il maletg L’aratura, 1890; exposiziun naziunala a Turin.
  • 1895: premi dal stadi talian per il maletg Il Ritorno al paese nativo, 1895; exposiziun internaziunala d’art a Venezia (acquistà l’onn 1901 dals museums statals da Berlin).
  • 1896: medaglia d’aur statala per il maletg Le due madri, 1889; associaziun d’artists figurativs Austria.
  • 1897: gronda plachetta d’aur per il maletg L’amore alla fonte della vita, 1896; exposiziun internaziunala a Dresden.

Retrospectivas[modifitgar | modifitgar il code]

Ovras (tscherna)[modifitgar | modifitgar il code]

Tut en tut èn enconuschents radund 450 maletgs da Segantini.[34]

maletg titel onn grondezza/material proprietari/collecziun
Natura morta con S. Cecilia
1878 74,5 × 54 cm
pictura a tempera sin palpiri e chartun
Civica Galleria d’Arte Moderna, Milaun
Il coro di Sant’Antonio
1879 119,5 × 84 cm
ieli sin taila da glin
Collecziun privata
Autoritratto a vent’anni
1879–1880 35 x 26 cm
ieli sin taila da glin
Commune di Arco
La falconiera
(cun Bice sco model)
1879–1880 143 x 106 cm
ieli sin taila da glin
Musei Civici del Castello Visconteo, Pavia
Paesaggio con donna
su un albero

1880–1883, betg finì 68,5 x 104,5 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Sturzenegger,
Museum Allerheiligen, Schaffusa
Autoritratto
1882 52 x 38,5 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Gottfried-Keller,
Museum da Segantini
I Zampognari in Brianza
1883–1885 107,2 × 192,2 cm
ieli sin taila da glin
Museum naziunal per art occidentala, Tokyo
Pianura sull’imbrunire
1883–1885 80 × 100 cm
ieli sin taila da glin
Collecziun Beat Curti
La benedizione delle pecore
1884 189 x 120 cm
ieli sin taila da glin
Museum da Segantini
L’ultima fatica del giorno
1884 117 x 82 cm
ieli sin taila da glin
Szépművészeti Múzeum, Budapest
A messa prima

Segunda ediziun suenter repicturar La penitente
1884–1885 108 × 211 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Giovanni Segantini, Son Gagl,
Museum da Segantini
La penitente
Emprima ediziun avant da repicturar
1884–1885 108 × 211 cm
ieli sin taila da glin
Pastorello con agnellino
enturn l’onn 1885 42 x 27,5cm
pastel e crida da colur sin palpiri d’aquarel
Proprietari privat,
Museum da Segantini
Ritratto della Signora Torelli
1885–1886 101 × 74,5 cm
ieli sin taila da glin
Collecziun privata, New York
Alla stanga
1886 169 x 389,5 cm
ieli sin taila da glin
Galleria Nazionale d’Arte Moderna, Roma
Ave Maria a trasbordo
Segunda ediziun
1886 120 × 93 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Giovanni Segantini, Son Gagl,
Museum da Segantini
La portatrice d’acqua
1886–1887 74 x 45,5 cm
ieli sin taila da glin
Proprietari privat
Costume Grigionese
1887 54 × 79 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Giovanni Segantini, Son Gagl,
Museum da Segantini
Ritratto di Vittore Grubicy
(mo ina part)
1887 151 × 91 cm
ieli sin taila da glin
Museum der Bildenden Künste, Lipsia
I miei modelli
1888 65,5 × 92,5 cm
ieli sin taila da glin
Chasa d’art Turitg
Ragazza che fa la calza
1888 53 × 91,5 cm
ieli sin taila da glin
Chasa d’art Turitg
Vacche aggiogate
1888 83 × 139,5 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Gottfried-Keller
Museum d’art Basilea
Il frutto dell’amore
1889 88,2 × 52,2 cm
ieli sin taila da glin
Museum d’art figurativ, Lipsia
Le due madri
1889 157 × 280
ieli sin taila da glin
Galleria d’Arte Moderna, Milaun
L’aratura
1890 116 × 227 cm
ieli sin taila da glin
Nova Pinacoteca, Minca
Ritorno dal bosco
1890 64 × 95 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Giovanni Segantini, Son Gagl
Mezzogiorno sulle alpi
1891 77,5 × 71,5 cm
ieli sin taila da glin
Museum da Segantini
Riposo all’ombra
1892 44 × 68 cm
ieli sin taila da glin
Collecziun privata, Turitg
Sul balcone

(mo ina part)
1892 64,5 × 41 cm
ieli sin taila da glin
Fundaziun Gottfried-Keller
Museum d’art dal Grischun, Cuira
Autoritratto
1893 34,4 × 24,2 cm
rispli da la firma Contè sin palpiri
Fundaziun Giovanni Segantini, Son Gagl
Donna alla fonte
1893–1894 71,5 × 121 cm
ieli sin taila da glin
Museum Oskar Reinhart, Winterthur
Pascoli alpini
1893–1894 169 × 278 cm
ieli sin taila da glin
Chasa d’art Turitg
L’angelo della vita
1894 216 × 217 cm
ieli sin taila da glin
Galleria d’Arte Moderna, Milaun
L’angelo della vita
1894 275,5 × 212 cm
ieli sin taila da glin
Museum da Segantini
Le cattive madri
1894 120 × 225 cm
ieli sin taila da glin
Österreichische Gallerie, Vienna
Autoritratto
1895 59 × 50 cm
cotgla cun purla d’aur e fastistgs da crida sin taila da glin
Museum da Segantini
Il ritorno al paese natio
1895 161 × 299 cm
ieli sin taila da glin
Neue Nationalgallerie, Berlin
Il dolore confortato dalla fede
1895–1896 151 × 131 cm
ieli sin taila da glin
Hamburger Kunsthalle
L’amore alla fonte della vita
1896 70 × 98 cm
ieli sin taila da glin
Galleria d’Arte Moderna, Milaun
Pascoli di primavera 1896 95 × 155 cm
ieli sin taila da glin
Pinacoteca di Brera, Milaun
La propaganda
1897 51,3 x 53,7 cm
crida alva e naira sin palpiri
Museum da Segantini
La vanità
1897 78 × 126 cm
ieli sin taila da glin
Chasa d’art Turitg
Il trittico della natura
La vita
1898–1899 137 × 108 cm
cotgla e rispli da la firma Conté sin chartun
Museum da Segantini
Il trittico della natura
La natura
1898–1899 137 × 127 cm
cotgla e rispli da la firma Conté sin chartun
Museum da Segantini
Il trittico della natura
La morte
1898–1899 137 × 108 cm
cotgla e rispli da la firma Conté sin chartun
Museum da Segantini

Annotaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Nua ch’i n’è annotà nagut auter, sa basa l’artitgel sin la biografia dad Annie-Paule Quinsac en: Giovanni Segantini. 1858–1899, chasa d’art Turitg, 1990, p. 225ss.

  1. Michael Petters: Inter Media. Vielfalt und Reduktion, (lavur da licenziat), Minca 2001, p. 13s., (consultà ils 27 da matg 2008)
  2. Annie-Paule Quinsac (collecziun): Biographie, en: Giovanni Segantini. 1858–1899, Chasa d’art Turitg 1990, p. 225
  3. Hans Zbinden: Giovanni Segantini. Leben und Werk, Berna 1964, chasa editura Paul Haupt, p. 11
  4. Spätere Aufzeichnung, en: Schriften und Briefe, p. 18s.
  5. Gottardo Segantini: Giovanni Segantini, Turitg 1949, Rascher & Cie. AG., p. 24
  6. Hans Zbinden, Berna 1964, p. 12s.
  7. Gottardo Segantini, Turitg 1949, p. 26
  8. Comitato Segantini St. Moritz (editur): Giovanni Segantini und das Segantini-Museum in St. Moritz, Engadin Press AG, Samedan 1968, unpag.
  9. La novella Peter Camenzind da Hermann Hesse ch’è vegnida translatada en giapunais ed en la quala l’ovra da Segantini gioga ina rolla, ha sveglià l’interess per Segantini.
  10. Hans Zbinden, Berna 1964, p. 39
  11. Barbara Uffer è stada en il center da l’exposiziun ch’è vegnida mussada l’onn 2008 en il Museum da Segantini per undrar il 150avel anniversari da Giovanni Segantini.
  12. Annie-Paule Quinsac: Der Fall Segantini: Schwankungen in der Rezeptionsgeschichte und die Bedeutung seines Werkes heute, en: Giovanni Segantini. 1858–1899, Chasa d’art Turitg 1990, p. 21
  13. Was ist Kunst?, en: Schriften und Briefe, p. 4ss.; Gottardo Segantini citescha en sia biografia sin pagina 58: «cur ch’jau hai vulì chastiar las mammas nauschas; e per chastiar las superbias, nunfritgaivlas voluptusas hai jau picturà il maletg ‹Castigo nel purgatorio› (...).»
  14. Hans Zbinden, Berna 1964, p. 58
  15. Gottardo Segantini, Turitg 1949, p. 52
  16. Hans Zbinden, Berna 1964, p. 16
  17. Hans Zbinden, Berna 1964, p. 18
  18. Gottardo Segantini, Turitg 1949, p. 39
  19. Gottardo Segantini, Turitg 1949, p. 40ss.
  20. Hans Zbinden, Berna 1964, p. 7ss.
  21. Comitato Segantini St. Moritz (editur), Samedan 1968, senza indicaziun da la pagina.
  22. Gottardo Segantini, Turitg 1949, p. 86
  23. Chasa d’art Turitg 1990, p. 198
  24. Dora Lardelli: Segantinis Panoramen und andere Engadiner Panoramen, San Murezzan e Puntina, 1991
  25. Gottardo Segantini, Turitg 1949, p. 87
  26. Wassily Kandinsky: Über das Geistige in der Kunst, 1912, (consultà ils 10 d’avrigl 2008)
  27. Annie-Paule Quinsac: Der Fall Segantini: Schwankungen in der Rezeptionsgeschichte und die Bedeutung seines Werkes heute, en: Chasa d’art Turitg 1990, p. 19
  28. Günter Metken: Von Montesquiou bis Beuys, en: Chasa d’art Turitg, 1990, p. 33
  29. Hans e Rosaleen Moldenhauer: Anton von Webern. Chronik seines Lebens und Werkes, Turitg 1979, p. 65s.
  30. Theodora Vischer: Joseph Beuys. Die Einheit des Werkes, Cologna 1991 (Chasa editura da la libraria Walter König), p. 211
  31. Günter Metken en: Chasa d’art Turitg, 1990, p. 42
  32. Götz Adriani, Winfried Konnertz, Karin Thomas: Joseph Beuys, Cologna 1994, p. 121
  33. Biografie Yehoshua Lakner, (consultà ils 23 da matg 2008)
  34. Giovanni Segantini. 1858–1899, Vienna 1981 (Museum Moderner Kunst. Museum dal 20avel tschientaner, Vienna, dals 10 da fanadur fin ils 23 d’avust 1981 e museum naziunal tirolais Ferdinandeum, Puntina, dals 3 da settember fin ils 4 d’october 1981), p. 8

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

Litteratura primara[modifitgar | modifitgar il code]

  • Hans Zbinden: Giovanni Segantini. Leben und Werk, chasa editura Paul Haupt, Berna 1964
  • Gottardo Segantini: Giovanni Segantini. Cun 16 paginas pictura da tavlas policronas e 48 monocronas e 99 maletgs en il text, Rascher & Cie. AG., Turitg 1949
  • Bianca Zehder-Segantini (editura e redactura): Giovanni Segantinis Schriften und Briefe, chasa editura von Klinkhardt & Biermann, Lipsia o.J. (1912)
  • Luigi Villari: Giovanni Segantini. The story of his life together with seventy five reproductions of his pictures in half tone and photogravure, T. Fisher Unwin, Londra 1901

Litteratura secundara[modifitgar | modifitgar il code]

  • Beat Stutzer: Blicke ins Licht. Neue Betrachtungen zum Werk von Giovanni Segantini, Scheidegger & Spiess, Turitg 2004, ISBN 3-85881-159-9
  • Reto Bonifazi, Daniela Hardmeier, Medea Hoch: Segantini. Ein Leben in Bildern, chasa editura Werd, 1999, ISBN 3-85932-280-X
  • Gian Casper Bott: Giovanni Segantini, Chasa editura per meds d'instrucziun dal Grischun, 1999 [questa publicaziun è er avant maun en versiun rumantscha]
  • Beat Stutzer, Gioconda Leykauf-Segantini: Segantini. Imageband, chasa editura Montabella AG, 1999, ISBN 3-907067-02-9 (pluriling)
  • Annie-Paule Quinsac: Segantini: Catologo Generale, Mondadori Electa, 1982, ISBN 88-435-0731-1 (talian)

Catalogs d’exposiziuns[modifitgar | modifitgar il code]

  • Giovanni Segantini. 1858–1899, chasa d’art Turitg, 1990
  • Giovanni Segantini. 1858–1899, Vienna 1981 (Museum d’art modern, Museum dal 20avel tschientaner, Vienna, ils 10 da fanadur fin ils 23 d’avust 1981, e Museum naziunal tirolais Ferdinandeum, Puntina, ils 3 da settember enfin ils 4 d’october 1981)

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons
Commons
Commons: Categoria:Giovanni Segantini – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio