Maton

Ord Wikipedia
Questa pagina è scritta en sutsilvan.
Maton
Vischnanca politica
Maton

Vopna
Administraziun
Stadi Svizra
Chantun Grischun
Regiun Viamala
President communal Andreas Heggendorn[1]
Territori
Autezza 1527 m s.m.
Surfatscha 15,13 km²
Populaziun Fehler im Ausdruck: Unerwarteter Operator <Fehler im Ausdruck: Unerwarteter Operator <Fehler im Ausdruck: Unerwarteter Operator <Fehler im Ausdruck: Unerwarteter Operator <Fehler im Ausdruck: Unerwarteter Operator <Fehler im Ausdruck: Unerwarteter Operator < abitants
(31 da december 2021)
Spessezza 3 ab./km²
Autras infurmaziuns
Numer postal 7433
Preselecziun 081
Numer UST 3708
Internet
Pagina-web uffiziala
Lexicon istoric retic

Maton (tudestg Mathon) e egna vischnànca politica agl cantùn Grischùn an Svizra. Ella s'oda tier igl zercel da Schons digl district digl Ragn posteriur.

Maton e igl zenter geografic a cultural da la Muntogna da Schons sura.

Geografeia[modifitgar | modifitgar il code]

La vischnànca satgata a la Muntogna da Schons sen egna terassa a la spunda orientala digl Pez Bavregn agl vest da Donat. Da tut igl teritori comunal da passa 15 km² en 1'002 ha taragn cun guideia agricula, par la grànda part sco cualms (economeias d'alp). Ulteriuras 337 ha en taragn nunproductiv (bunameing me muntogna); 152 ha en curvatadas cun gòld a igl rest da 21 ha en taragn d'avdar.

Istorgia[modifitgar | modifitgar il code]

La cuntrada e probavel avdada digl tains da brunz davent. Igl on 1938 ân ign cato fastizs somagliànts a quels cato a Donat ca darivan da gliez tains. Dasper quegl ân ign cato fossas digl 7avel tschantaner.

Antocen igl tains medival tardiv â igl gieu a la Muntogna da Schons egna cuminànza da purs libers, igls Libers sen la Muntogna, cun egn'aitgna dartgira bassa. Quella s'antupava a Partagn (tud. Parthein) sper Maton. Igl 9avel tschantaner vean numno agl «Urbari curretic digl bagns imperials» (Churrätisches Gutsurbar) egna ecclesia in Mentaune, ca corespunda probavel a la baselgia da S. Martegn a Ziràn. Digls 1204 vignan mazunos igls homines liberos de Saxammo. Digls 1428 ân igls da Schons saro egn cuntract da pasch cun Clavena.

Vapa[modifitgar | modifitgar il code]

Blasonamaint: Sen fund cotschen egn zen an or (melen)

Tenor igl dascret digl vaschinadi sco «la vischnànca digls bùns zens».

Populaziùn[modifitgar | modifitgar il code]

Demografeia[modifitgar | modifitgar il code]

Svilup da la populaziùn
On 1780 1850 1900 1950 1970 2000 2005 actual
Avdànts 123 111 74 65 52 57 51

Lungaitgs[modifitgar | modifitgar il code]

Igl lungaitg tradiziunal digls avdànts e igl rumàntsch sutsilvan. Antocen la savunda measadad digl 19avel tschantaner eara la vischnànca monolingua (1880 95% Rumàntschs). Antocen igls 1970 e la situaziùn linguistica restada stabla (1941 88%, 1970 90% Rumàntschs). Da lur'annà â'gl tras l'immigraziùn a la midada digl lungaitg egn svilup an favur digl tudestg. Digls 1990 antocen igls 2000 e sadublo igl diember da persùnas da lungaitg tudestg, dantànt c'igl diember digls Rumàntschs e tschasso par egna tearza. Schagea ca 82% digls avdànts capeschan rumàntsch, e oz igl tudestg igl sulet lungaitg ufizial. Tutegna sapreschainta la vischnànca sen la si'pagina d'internet ear par rumàntsch sutsilvan.

Derivanza a naziunalitad[modifitgar | modifitgar il code]

Digls 57 avdànts igls 2005 earan tuts burghes svizers.

Atracziùns[modifitgar | modifitgar il code]

La baselgia refurmada digl vaschinadi stat sut protecziùn da monumaints.

Parsunalitads[modifitgar | modifitgar il code]

Igl cumponist da canzùns rumàntsch Tumasch Dolf (1889–1963) e naschieu a Maton.

Coliaziùns[modifitgar | modifitgar il code]

Commons
Commons
Commons: Maton – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

Referenzas[modifitgar | modifitgar il code]

  1. Jano Felice Pajarola: Wieder ein Fusionsanlauf im Schams. In: suedostschweiz.ch, 20 da december 2018