Refurmaziun

Ord Wikipedia
Questa pagina è scritta en puter.
Ils territoris protestants in Europa centrela l'an 1618 in rösa, cotschen ed orandsch

Refurmaziun (derivand dal latin reformatio = renovaziun, retuorn al origen; per puter e vallader es pel solit in üsaunza la noziun refuorma) significha üna refurma da la baselgia cristiauna occidentela al cumanzamaint dal 16evel tschientiner.

Cumanzamaint[modifitgar | modifitgar il code]

Ils refurmatuors da la prüma generaziun d'eiran Martin Luther in Germania e Huldrych Zwingli in Svizra tudas-cha. Els mettaivan la basa pel movimaint dal protestantissem.

Princips[modifitgar | modifitgar il code]

La refuorma as basaiva sün princips marcants chi dessan der in ögl e sun formulos in latin:

  • Sola scriptura (= sulettamaing tres la Scrittüra): La Sencha scrittüra as declera svessa; a nu douvra üngüna instanza superiura scu il papa chi l'interpretescha.
  • Solo Christo (= sulettamaing tres Gesu Crist): L'unic salveder es Gesu Crist; a nu douvra üngüns senchs per sustgnair l'ouvra da salvamaint.
  • Sola gratia (= sulettamaing tres la grazcha): Dieu salva e güstifichescha a l'umaun be in vigur da sia grazcha; ils merits umauns nu valan in fatscha a Dieu.
  • Sola fide (= sulettamaing tres la cretta): La cretta clappa las impromischiuns divinas ed artschaiva telmaing tschertezza da salvamaint; las bunas ouvras chattan lur dretta plazza illa relaziun cul prossem in bsögn.

Consequenzas in l'Engiadina[modifitgar | modifitgar il code]

Territoris refurmos dvantaivan illa Rumantschia l'Engiadin'Ota e l'Engiadina Bassa. Las translaziuns da bibgias protestantas da la refurmaziun haun furmo il fundamaint per la litteratura rumantscha dal Grischun. Jachiam Bifrun ho tradüt "l'g Nuof Sainct Testamaint" in puter per l'Engadin'Ota e Durich Chiampel il "Cudesch da Psalms" in vallader per l'Engiadina bassa.

Litteratura[modifitgar | modifitgar il code]

  • Kaufmann, Thomas: Geschichte der Reformation (= Istorgia da la refuorma). Suhrkamp, Frankfurt am Main 2009. ISBN 978-3-458-71024-0
  • Koch, Ernst: Das konfessionelle Zeitalter – Katholizismus, Luthertum, Calvinismus (1563–1675) (= Epoca confessiunela - catolicissem, luteranissem, calvinissem). Leipzig 2000, ISBN 3-374-01719-3 (Kirchengeschichte in Einzeldarstellungen (= Istorgia da la baselgia in preschantaziuns singulas), II/8)
  • Moeller, B.: Deutschland im Zeitalter der Reformation (= Germania in l'epoca da la refuorma) (Deutsche Geschichte 4 = Istorgia tudas-cha 4), 1999, ISBN 3-525-33462-1

Colliaziuns[modifitgar | modifitgar il code]