Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l'Europa

L’Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (OSCE; englais Organisation for Security and Co-operation in Europe) è ina conferenza da stadis che s’engascha per il mantegniment da la pasch. L’organisaziun è sa sviluppada or da l’anteriura Conferenza per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (tenor l’Acta finala da Helsinki dal prim d’avust 1975). Il 1995 è la conferenza vegnida transfurmada en in gremi permanent e sa cloma dapi lura OSCE.

L’OSCE ha ils suandants stadis commembers: tut ils stadis da l’Europa (inclus la Tirchia e la Russia), la Mongolia, ils stadis successurs da l’Uniun sovietica sco er ils Stadis Unids ed il Canada. La sedia principala da l’OSCE (secretari general e gremis centrals) sa chatta a Vienna (Wiener Hofburg e Palais Pálffy).

Finamiras

Las finamiras da l’OSCE èn da segirar la pasch sco er la reconciliaziun e reconstrucziun suenter conflicts. L’organisaziun vesa sasezza sco factur stabilisant en l’Europa. Sco cunvegna regiunala entaifer il chapitel VIII da la Charta da las Naziuns unidas figurescha l’OSCE, tenor il princip da subsidiaritad, sco emprima organisaziun da contact internaziunala en cas da conflicts entaifer sia sfera d’acziun. L’OSCE vegn resguardada sco sistem da segirezza collectiva e stat en quest senn tuttavia en concurrenza cun l’Organisaziun dal pact da l’Atlantic dal Nord (NATO), la quala ha però in’orientaziun bundant pli militara. Tenor il princip ‹l’emprim l’OSCE› collavura ella er cun autras organisaziuns internaziunalas. Pervi da l’inscunter suprem dal 2010 che n’ha betg purtà ils resultats giavischadas, è la dumonda areguard l’intent futur da l’OSCE restada averta per in temp.

Las activitads da l’OSCE sa repartan sin trais champs tematics (‹dimensiuns›) che correspundan als trais ‹chanasters› da l’Acta finala da Helsinki. Igl èn quai la dimensiun politic-militara, la dimensiun economica e da l’ambient sco er la dimensiun umanitara e dals dretgs umans.

Gremis ed organs

Presidenza en uffizi (che furma ensemen cun l’anteriura presidenza e cun la presidenza futura l’uschenumnada troika); ella vegn sustegnida dal secretari general. Il presidi mida mintg’onn. Sco parsura è mintgamai en uffizi il minister da l’exteriur dal stadi respectiv. La Svizra ha presidià l’OSCE il 1996 (Flavio Cotti) ed il 2014 (Didier Burkhalter).

Inscunter dals schefs da stadi (cun dretg da conclusiun; sa scuntra tenor basegn, l’ultima giada il 2010).

Cussegl dals ministers (inscunter annual).

Cussegl permanent (a Vienna, sa scuntra mintg’emna) e comités da las trais dimensiuns.

Radunanza parlamentara.

Forum per la cooperaziun en dumondas da segirezza (po prender conclus en il sectur militar-politic; sa scuntra mintg’emna).

Missiuns da l’OSCE e Field Operations.

Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans (ODIHR, Office on Democratic Institutions and Human Rights).

Autcumissariat per minoritads naziunalas.

Incumbensà per la libertad da las medias (RFOM, Representative on Freedom of the Media).

Secretaris generals

Ils secretaris generals da l’OSCE da fin qua èn stads:^[1]

1993–1996 Wilhelm Höynck (Germania)

1996–1999 Giancarlo Aragona (Italia)

1999–2005 Ján Kubiš (Slovachia)

2005–2011 Marc Perrin de Brichambaut (Frantscha)

2011–2017 Lamberto Zannier (Italia)

2017–2020 Thomas Greminger (Svizra)

dapi il 2021 Helga Schmid (Germania)

Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans

Il Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans cun sedia a Varsovia è l’instituziun centrala da l’OSCE areguard la dimensiun umanitara.

Si’emprima incumbensa è stada quella d’observar suenter il 1990 las elecziuns en ils stadis da l’anteriur bloc da l’ost. Ultra da quai sustegna il Biro ils stadis en lur lavur d’etablir e mantegnair structuras democraticas.

Dimensiun economica e da l’ambient

La dimensiun economica e da l’ambient è sa sviluppada dal segund uschenumnà ‹chanaster› da Helsinki (collavuraziun sin ils secturs da la tecnologia, scienza, economia ed ambient). Tar las incumbensas da l’organisaziun tutgan il cumbat cunter la corrupziun, la lavada da daners suspectus, la finanziaziun dal terrorissem, la criminalitad organisada sco er la criminalitad en l’internet. In ulteriur champ d’activitad furman las dumondas da migraziun. En pli vegnan sustegnidas mesiras da collavuraziun sin il sectur da l’ambient, da l’energia e da l’administraziun da l’aua.

Autcumissariat per minoritads naziunalas

L’Autcumissariat per minoritads naziunalas è vegnì stgaffì il 1992 ed ha sia sedia a Den Haag. L’uffizi duaja enconuscher e schliar problems che sa sviluppan da tensiuns etnicas e che pudessan metter en privel la pasch, la stabilitad u las bunas relaziuns tranter ils stadis commembers da l’OSCE. Ses mandat lubescha a l’autcumissari d’intervegnir baud en il senn d’ina diplomazia preventiva. Cuntrari als instruments per cumbatter conflicts ch’eran vegnids stabilids pli baud n’intervegna el betg be al nivel interguvernamental, mabain po vegnir activ directamain en singuls stadis pertutgads.

Incumbensà per la libertad da las medias

Sco pli giuvna instituziun han ins fundà il 1997 il post da l’Incumbensà per la libertad da las medias ch’ha sia sedia a Vienna. Er quest’instituziun ha ina funcziun da preavertiment. Ella vegn activa sch’i dat indizis che la libertad da medias vegnia restrenschida, quai ch’è per ordinari in indizi per in svilup politic chargià da conflicts.

Istorgia

Organisaziun precursura

Precursura da l’OSCE è stada la Conferenza per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (CSCE), la quala era sa furmada sin iniziativa dal Patg da Varsovia. Gia a partir dals onns 1950 aveva l’Uniun sovietica clamà suenter ina tala conferenza, ma las pussanzas dal vest, surtut la Germania dal Vest, l’avevan refusà. Bonn aveva tema che tals discurs hajan l’effect che la divisiun tudestga vegnia acceptada a nivel internaziunal. Cun la nova politica da l’ost da la coaliziun social-liberala sut il chancelier federal Willy Brandt a l’entschatta dals onns 1970 è l’idea d’ina CSCE puspè daventada actuala.^[2] L’emprima da questas conferenzas multinaziunalas ha gì lieu dal 1973 al 1975 a Helsinki. Sa participads a quest inscunter èn tut ils stadis da l’Europa (cun excepziun da l’Albania), l’Uniun sovietica sco er ils Stadis Unids ed il Canada.

La conferenza è stada segnada d’ina fatschenta da barat: per il bloc da l’ost ha ella purtà la renconuschientscha dals cunfins da l’urden dal suenterguerra ed in stgomi economic pli intensiv cun il vest; persuenter ha l’ost fatg concessiuns areguard ils dretgs umans. En il decurs dals proxims onns èn sa furmads en adina dapli stadis socialistics moviments per ils dretgs dals burgais ch’èn sa referids a l’Acta finala da Helsinki e ch’han la finala contribuì a manar natiers la fin dal bloc da l’ost. En quest senn pon ins dir che la CSCE haja contribuì a moda decidida a terminar il conflict tranter il vest e l’ost.

La conferenza ch’era oriundamain planisada sco occurrenza unica è vegnida cuntinuada a Belgrad (1977–1978), Madrid (1980–1983), Vienna (1986–1989) e puspè a Helsinki (1992). A chaschun da l’inscunter dals schefs da stadi a Budapest il december 1994 han ins decidì d’instituziunalisar la CSCE e da la renumnar per il prim da schaner 1995 en Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa.

Svilups actuals

Suenter ina pausa da 11 onns ha gì lieu il december 2010 in inscunter dals schefs da stadi ad Astana (Kasachstan). Tranter stadis commembers dal vest e da l’ost èn sa mussadas divergenzas areguard l’orientaziun futura da l’OSCE e dumondas strategicas e da cuntegn. Il plan d’acziun ch’era previs n’ha betg pudì entrar en vigur.

Er en rom da l’inscunter dal cussegl dals ministers il december 2014 a Basilea hai bain da decleraziuns, ma nagin’acta finala lianta. Il parsura Didier Burkhalter ha declerà che la situaziun da segirezza en l’Europa saja daventada mendra pervi da la crisa en l’Ucraina. Quella dueva pelvaira anc pegiurar massivamain intgins onns pli tard cun l’attatga da la Russia sin l’Ucraina (favrer 2022).

Stadis participants

Survista dals stadis participants e da la data da lur adesiun^[3]
Stadi	Adesiun	Segnà l’Acta finala da Helsinki	Segnà la Charta da Paris
Albania	19 da zercladur 1991	16 da settember 1991	17 da settember 1991
Andorra	25 d’avrigl 1996	10 da november 1999	17 da favrer 1998
Armenia	30 da schaner 1992	8 da fanadur 1992	17 d’avrigl 1992
Aserbaidschan	30 da schaner 1992	8 da fanadur 1992	20 da december 1993
Belgia	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Bosnia-Erzegovina	30 d’avrigl 1992	8 da fanadur 1992
Bulgaria	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Danemarc	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Germania	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Estonia	10 da settember 1991	14 d’october 1992	6 da december 1991
Finlanda	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Frantscha	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Georgia	24 da mars 1992	8 da fanadur 1992	21 da schaner 1994
Grezia	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Vatican	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Irlanda	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Islanda	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Italia	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Canada	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Kasachstan	30 da schaner 1992	8 da fanadur 1992	23 da settember 1992
Kirghisistan	30 da schaner 1992	8 da fanadur 1992	3 da zercladur 1994
Croazia	24 da mars 1992	8 da fanadur 1992
Lettonia	10 da settember 1991	14 d’october 1991	6 da december 1991
Liechtenstein	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Lituania	10 da settember 1991	14 d’october 1991	6 da december 1991
Luxemburg	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Malta	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Macedonia	12 d’october 1995
Moldavia	30 da schaner 1992	26 da favrer 1992	29 da schaner 1993
Monaco	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Mongolia	21 da november 2012
Montenegro	22 da zercladur 2006	1 da settember 2006
Pajais Bass	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Norvegia	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Austria	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Pologna	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Portugal	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Rumenia	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Russia (sco stadi successur da l’Uniun sovietica)	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
San Marino	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Svezia	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Svizra	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Serbia (sco stadi successur da la Jugoslavia)	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Slovachia	1 da schaner 1993
Slovenia	24 da mars 1992	8 da fanadur 1992	8 da mars 1993
Spagna	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Tadschikistan	30 da schaner 1992	26 da favrer 1992
Tschechia	1 da schaner 1993
Tirchia	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Turkmenistan	30 da schaner 1992	8 da fanadur 1992
Ucraina	30 da schaner 1992	26 da favrer 1992	16 da zercladur 1992
Ungaria	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Usbekistan	30 da schaner 1992	26 da favrer 1992	27 d’october 1993
Reginavel Unì	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Stadis Unids	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990
Bielorussia	30 da schaner 1992	26 da favrer 1992	8 d’avrigl 1993
Cipra	25 da zercladur 1973	1 d’avust 1975	21 da november 1990

Annotaziuns

↑ OSCE, en: rulers.org.
↑ Bundeszentrale für politische Bildung: 35 Jahre Helsinki-Schlussakte (consultà ils 27 d’avrigl 2014).
↑ osce.org: Participating States (englais).

Litteratura

Kurt P. Tudyka: Die OSZE – Besorgt um Europas Sicherheit. Kooperation statt Konfrontation. Hamburg 2007, ISBN 978-3-939519-03-4.
Kurt P. Tudyka: Das OSZE-Handbuch. 2. ed., Opladen 2002, ISBN 3-8100-2891-6.

Colliaziuns

Commons: Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

[1] OSCE, en: rulers.org.

[2] Bundeszentrale für politische Bildung: 35 Jahre Helsinki-Schlussakte (consultà ils 27 d’avrigl 2014).

[3] sce.org: Participating States (englais).

[1]

[2]

[3]