Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l'Europa
L’Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (OSCE; englais Organisation for Security and Co-operation in Europe) è ina conferenza da stadis che s’engascha per il mantegniment da la pasch. L’organisaziun è sa sviluppada or da l’anteriura Conferenza per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (tenor l’Acta finala da Helsinki dal prim d’avust 1975). Il 1995 è la conferenza vegnida transfurmada en in gremi permanent e sa cloma dapi lura OSCE.
L’OSCE ha ils suandants stadis commembers: tut ils stadis da l’Europa (inclus la Tirchia e la Russia), la Mongolia, ils stadis successurs da l’Uniun sovietica sco er ils Stadis Unids ed il Canada. La sedia principala da l’OSCE (secretari general e gremis centrals) sa chatta a Vienna (Wiener Hofburg e Palais Pálffy).
Finamiras
[modifitgar | modifitgar il code]Las finamiras da l’OSCE èn da segirar la pasch sco er la reconciliaziun e reconstrucziun suenter conflicts. L’organisaziun vesa sasezza sco factur stabilisant en l’Europa. Sco cunvegna regiunala entaifer il chapitel VIII da la Charta da las Naziuns unidas figurescha l’OSCE, tenor il princip da subsidiaritad, sco emprima organisaziun da contact internaziunala en cas da conflicts entaifer sia sfera d’acziun. L’OSCE vegn resguardada sco sistem da segirezza collectiva e stat en quest senn tuttavia en concurrenza cun l’Organisaziun dal pact da l’Atlantic dal Nord (NATO), la quala ha però in’orientaziun bundant pli militara. Tenor il princip ‹l’emprim l’OSCE› collavura ella er cun autras organisaziuns internaziunalas. Pervi da l’inscunter suprem dal 2010 che n’ha betg purtà ils resultats giavischadas, è la dumonda areguard l’intent futur da l’OSCE restada averta per in temp.
Las activitads da l’OSCE sa repartan sin trais champs tematics (‹dimensiuns›) che correspundan als trais ‹chanasters› da l’Acta finala da Helsinki. Igl èn quai la dimensiun politic-militara, la dimensiun economica e da l’ambient sco er la dimensiun umanitara e dals dretgs umans.
Gremis ed organs
[modifitgar | modifitgar il code]- Presidenza en uffizi (che furma ensemen cun l’anteriura presidenza e cun la presidenza futura l’uschenumnada troika); ella vegn sustegnida dal secretari general. Il presidi mida mintg’onn. Sco parsura è mintgamai en uffizi il minister da l’exteriur dal stadi respectiv. La Svizra ha presidià l’OSCE il 1996 (Flavio Cotti) ed il 2014 (Didier Burkhalter).
- Inscunter dals schefs da stadi (cun dretg da conclusiun; sa scuntra tenor basegn, l’ultima giada il 2010).
- Cussegl dals ministers (inscunter annual).
- Cussegl permanent (a Vienna, sa scuntra mintg’emna) e comités da las trais dimensiuns.
- Radunanza parlamentara.
- Forum per la cooperaziun en dumondas da segirezza (po prender conclus en il sectur militar-politic; sa scuntra mintg’emna).
- Missiuns da l’OSCE e Field Operations.
- Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans (ODIHR, Office on Democratic Institutions and Human Rights).
- Autcumissariat per minoritads naziunalas.
- Incumbensà per la libertad da las medias (RFOM, Representative on Freedom of the Media).
Secretaris generals
[modifitgar | modifitgar il code]Ils secretaris generals da l’OSCE da fin qua èn stads:[1]
- 1993–1996 Wilhelm Höynck (Germania)
- 1996–1999 Giancarlo Aragona (Italia)
- 1999–2005 Ján Kubiš (Slovachia)
- 2005–2011 Marc Perrin de Brichambaut (Frantscha)
- 2011–2017 Lamberto Zannier (Italia)
- 2017–2020 Thomas Greminger (Svizra)
- dapi il 2021 Helga Schmid (Germania)
Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans
[modifitgar | modifitgar il code]Il Biro per instituziuns democraticas e dretgs umans cun sedia a Varsovia è l’instituziun centrala da l’OSCE areguard la dimensiun umanitara.
Si’emprima incumbensa è stada quella d’observar suenter il 1990 las elecziuns en ils stadis da l’anteriur bloc da l’ost. Ultra da quai sustegna il Biro ils stadis en lur lavur d’etablir e mantegnair structuras democraticas.
Dimensiun economica e da l’ambient
[modifitgar | modifitgar il code]La dimensiun economica e da l’ambient è sa sviluppada dal segund uschenumnà ‹chanaster› da Helsinki (collavuraziun sin ils secturs da la tecnologia, scienza, economia ed ambient). Tar las incumbensas da l’organisaziun tutgan il cumbat cunter la corrupziun, la lavada da daners suspectus, la finanziaziun dal terrorissem, la criminalitad organisada sco er la criminalitad en l’internet. In ulteriur champ d’activitad furman las dumondas da migraziun. En pli vegnan sustegnidas mesiras da collavuraziun sin il sectur da l’ambient, da l’energia e da l’administraziun da l’aua.
Autcumissariat per minoritads naziunalas
[modifitgar | modifitgar il code]L’Autcumissariat per minoritads naziunalas è vegnì stgaffì il 1992 ed ha sia sedia a Den Haag. L’uffizi duaja enconuscher e schliar problems che sa sviluppan da tensiuns etnicas e che pudessan metter en privel la pasch, la stabilitad u las bunas relaziuns tranter ils stadis commembers da l’OSCE. Ses mandat lubescha a l’autcumissari d’intervegnir baud en il senn d’ina diplomazia preventiva. Cuntrari als instruments per cumbatter conflicts ch’eran vegnids stabilids pli baud n’intervegna el betg be al nivel interguvernamental, mabain po vegnir activ directamain en singuls stadis pertutgads.
Incumbensà per la libertad da las medias
[modifitgar | modifitgar il code]Sco pli giuvna instituziun han ins fundà il 1997 il post da l’Incumbensà per la libertad da las medias ch’ha sia sedia a Vienna. Er quest’instituziun ha ina funcziun da preavertiment. Ella vegn activa sch’i dat indizis che la libertad da medias vegnia restrenschida, quai ch’è per ordinari in indizi per in svilup politic chargià da conflicts.
Istorgia
[modifitgar | modifitgar il code]Organisaziun precursura
[modifitgar | modifitgar il code]Precursura da l’OSCE è stada la Conferenza per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa (CSCE), la quala era sa furmada sin iniziativa dal Patg da Varsovia. Gia a partir dals onns 1950 aveva l’Uniun sovietica clamà suenter ina tala conferenza, ma las pussanzas dal vest, surtut la Germania dal Vest, l’avevan refusà. Bonn aveva tema che tals discurs hajan l’effect che la divisiun tudestga vegnia acceptada a nivel internaziunal. Cun la nova politica da l’ost da la coaliziun social-liberala sut il chancelier federal Willy Brandt a l’entschatta dals onns 1970 è l’idea d’ina CSCE puspè daventada actuala.[2] L’emprima da questas conferenzas multinaziunalas ha gì lieu dal 1973 al 1975 a Helsinki. Sa participads a quest inscunter èn tut ils stadis da l’Europa (cun excepziun da l’Albania), l’Uniun sovietica sco er ils Stadis Unids ed il Canada.
La conferenza è stada segnada d’ina fatschenta da barat: per il bloc da l’ost ha ella purtà la renconuschientscha dals cunfins da l’urden dal suenterguerra ed in stgomi economic pli intensiv cun il vest; persuenter ha l’ost fatg concessiuns areguard ils dretgs umans. En il decurs dals proxims onns èn sa furmads en adina dapli stadis socialistics moviments per ils dretgs dals burgais ch’èn sa referids a l’Acta finala da Helsinki e ch’han la finala contribuì a manar natiers la fin dal bloc da l’ost. En quest senn pon ins dir che la CSCE haja contribuì a moda decidida a terminar il conflict tranter il vest e l’ost.
La conferenza ch’era oriundamain planisada sco occurrenza unica è vegnida cuntinuada a Belgrad (1977–1978), Madrid (1980–1983), Vienna (1986–1989) e puspè a Helsinki (1992). A chaschun da l’inscunter dals schefs da stadi a Budapest il december 1994 han ins decidì d’instituziunalisar la CSCE e da la renumnar per il prim da schaner 1995 en Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa.
Svilups actuals
[modifitgar | modifitgar il code]Suenter ina pausa da 11 onns ha gì lieu il december 2010 in inscunter dals schefs da stadi ad Astana (Kasachstan). Tranter stadis commembers dal vest e da l’ost èn sa mussadas divergenzas areguard l’orientaziun futura da l’OSCE e dumondas strategicas e da cuntegn. Il plan d’acziun ch’era previs n’ha betg pudì entrar en vigur.
Er en rom da l’inscunter dal cussegl dals ministers il december 2014 a Basilea hai bain da decleraziuns, ma nagin’acta finala lianta. Il parsura Didier Burkhalter ha declerà che la situaziun da segirezza en l’Europa saja daventada mendra pervi da la crisa en l’Ucraina. Quella dueva pelvaira anc pegiurar massivamain intgins onns pli tard cun l’attatga da la Russia sin l’Ucraina (favrer 2022).
Stadis participants
[modifitgar | modifitgar il code]Stadi | Adesiun | Segnà l’Acta finala da Helsinki | Segnà la Charta da Paris |
---|---|---|---|
Albania | 19 da zercladur 1991 | 16 da settember 1991 | 17 da settember 1991 |
Andorra | 25 d’avrigl 1996 | 10 da november 1999 | 17 da favrer 1998 |
Armenia | 30 da schaner 1992 | 8 da fanadur 1992 | 17 d’avrigl 1992 |
Aserbaidschan | 30 da schaner 1992 | 8 da fanadur 1992 | 20 da december 1993 |
Belgia | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Bosnia-Erzegovina | 30 d’avrigl 1992 | 8 da fanadur 1992 | |
Bulgaria | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Danemarc | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Germania | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Estonia | 10 da settember 1991 | 14 d’october 1992 | 6 da december 1991 |
Finlanda | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Frantscha | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Georgia | 24 da mars 1992 | 8 da fanadur 1992 | 21 da schaner 1994 |
Grezia | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Vatican | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Irlanda | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Islanda | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Italia | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Canada | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Kasachstan | 30 da schaner 1992 | 8 da fanadur 1992 | 23 da settember 1992 |
Kirghisistan | 30 da schaner 1992 | 8 da fanadur 1992 | 3 da zercladur 1994 |
Croazia | 24 da mars 1992 | 8 da fanadur 1992 | |
Lettonia | 10 da settember 1991 | 14 d’october 1991 | 6 da december 1991 |
Liechtenstein | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Lituania | 10 da settember 1991 | 14 d’october 1991 | 6 da december 1991 |
Luxemburg | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Malta | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Macedonia | 12 d’october 1995 | ||
Moldavia | 30 da schaner 1992 | 26 da favrer 1992 | 29 da schaner 1993 |
Monaco | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Mongolia | 21 da november 2012 | ||
Montenegro | 22 da zercladur 2006 | 1 da settember 2006 | |
Pajais Bass | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Norvegia | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Austria | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Pologna | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Portugal | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Rumenia | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Russia (sco stadi successur da l’Uniun sovietica) | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
San Marino | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Svezia | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Svizra | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Serbia (sco stadi successur da la Jugoslavia) | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Slovachia | 1 da schaner 1993 | ||
Slovenia | 24 da mars 1992 | 8 da fanadur 1992 | 8 da mars 1993 |
Spagna | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Tadschikistan | 30 da schaner 1992 | 26 da favrer 1992 | |
Tschechia | 1 da schaner 1993 | ||
Tirchia | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Turkmenistan | 30 da schaner 1992 | 8 da fanadur 1992 | |
Ucraina | 30 da schaner 1992 | 26 da favrer 1992 | 16 da zercladur 1992 |
Ungaria | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Usbekistan | 30 da schaner 1992 | 26 da favrer 1992 | 27 d’october 1993 |
Reginavel Unì | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Stadis Unids | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Bielorussia | 30 da schaner 1992 | 26 da favrer 1992 | 8 d’avrigl 1993 |
Cipra | 25 da zercladur 1973 | 1 d’avust 1975 | 21 da november 1990 |
Annotaziuns
[modifitgar | modifitgar il code]- ↑ OSCE, en: rulers.org.
- ↑ Bundeszentrale für politische Bildung: 35 Jahre Helsinki-Schlussakte (consultà ils 27 d’avrigl 2014).
- ↑ osce.org: Participating States (englais).
Litteratura
[modifitgar | modifitgar il code]- Kurt P. Tudyka: Die OSZE – Besorgt um Europas Sicherheit. Kooperation statt Konfrontation. Hamburg 2007, ISBN 978-3-939519-03-4.
- Kurt P. Tudyka: Das OSZE-Handbuch. 2. ed., Opladen 2002, ISBN 3-8100-2891-6.